واکاوی نظریه‏ انتقادی در گفتمان هنر اجتماعی-سیاسی پست‏مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران.

2 دانشیار گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران.

3 استادیار گروه حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، تهران

چکیده

طرح مواضع پست‏مدرنیسم و نظریه‏انتقادی در جامعه قرن بیستمی، ابعاد جدیدی در رویکرد تفکر انتقادی به‏وجود آورد. تأثیری که نظریه‏انتقادی بر اندیشه سیاسی، فرهنگی و جامعه‌شناسی در ‌نقد و دگرگون‎ساختن جامعه مطرح‏کرد، موضعی مقابل شرایط سلطه و سرکوب بود. از سویی پست‏مدرن، نگرش انتقادی به مدرن در همه ابعاد است؛ این دو جریان،‏ حرکتی به سوی نوع جدیدی از جامعه عقلانی را ایجاد کردند. از آنجایی که هنر نمود روح دوران در جوامع است، در دوران معاصر با نگرشی نقادانه، شیوه بازتولید هنری را در عصر پسامدرن معرفی می‏نماید که معرف سیر تحولات جوامع در کنش اجتماعی تحت‏عنوان هنر متعهد است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‏ای در تلاش است تا با این فرض که نمونه‏های هنرِانتقادی که با ایجاد آگاهی و بیداری اجتماعی در پی عدالت‏اجتماعی در برابر نظام سلطه در جوامع معاصر است، هنر متعهد را با درنظرداشتن شیوه‏ انتقادی هنر پست‏مدرن و نظریه‏‏انتقادی (قرائت هورکهایمر و آدورنو) مطالعه کند. بنابراین می‏توان نتایج را براساس تحلیل نمونه‏های هنر در حیطه بیان اجتماعی و سیاسی بدین‏‏صورت تبیین‏نمود: هنرِانتقادی در نگرش اجتماعی-سیاسی نمود بیان اعتراضی-‏اجتماعی هنر با ویژگی‏های پست‏مدرن است که با مطرح‏شدن صدای مخالف و زیر سئوال‏بردن ساختار قدرت، بیانگر شکل تحقق‏یافته نظریه‏انتقادی است.

کلیدواژه‌ها


آشوری، داریوش (1387)، دانشنامه سیاسی، چاپ شانزدهم، مروارید، تهران.
ارشاد، محمدرضا و عبادیان، محمود (1387)، پرونده هنر و سیاست: هنر در ذات خود متعهد است (هنر سیاسی)، خردنامه همشهری، شماره 27، کد مطلب: 258196.
استلابراس، جولیان (1388)، هنر معاصر، ترجمه احمدرضا تقاء، ماهی، تهران.
استندلی، فرد ال (1394)، تکثرگرایی فرهنگی، فرهنگ اندیشه انتقادی: از روشنگری تا پسامدرنیته، ویراستار مایکل پین، ترجمه پیام یزدانجو، چاپ پنجم، مرکز، تهران.
بشیریه، حسین (1381)، تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم؛ اندیشه‌های مارکسیستی، چاپ اول، نی، تهران.
بوین، روی و رطانسی، علی (1388)، پست‏مدرنیسم و جامعه: نظریه و سیاست جامعه، پست‏مدرنیته و پست‏مدرنیسم (تعاریف- نظریات و کاربست‏ها)، مترجم حسینعلی نوذری، چاپ سوم، انتشارات نقش جهان، تهران.
دابی، مدهو (1394)، جنبش هنرهای سیاهان، فرهنگ اندیشه انتقادی از روشنگری تا پسامدرنیته، ویراسته مایکل پین، ترجمه پیام یزدانجو، انتشارات مرکز، تهران.
رشیدیان، عبدالکریم (1394)، فرهنگ پسامدرن، نی، تهران.
رفیع‌پور، فرامرز (1387)، آناتومی جامعه، چاپ پنجم، شرکت سهامی انتشار، تهران.
رنجبر، ایرج و غلامی، سمیرا(1394)، اخلاق و سیاست در اندیشه مکتب فرانکفورت، پژوهش سیاست نظری، شماره18، صص 49-77.
فرکلاف، نورمن (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه فاطمه شایسته‏پیران؛ شعبان‏علی بهرام‏پور؛ رضا ذوقدار مقدم؛ رامین کریمیان؛ پیروز ایزدی؛ محمود نیستانی؛ محمدجواد غلامرضاکاشی، ویراستاران محمد نبوی؛ مهران مهاجر، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‏ها، تهران.
کانور، استیون (1394)، پسامدرنیسم، فرهنگ اندیشه انتقادی: از روشنگری تا پسامدرنیته، ویراستار مایکل پین، ترجمه پیام یزدانجو، چاپ پنجم، مرکز، تهران.
کرس‏میر، کارولین (1387)، فمینیسم و زیبایی‏شناسی، ترجمه افشنگ مقصودی، گل‏آذین، تهران.
کوثری، مسعود (1389)، گرافیتی به منزله هنر اعتراض، جامعه‏شناسی هنر و ادبیات، شماره1، صص65-102.
کولاکوفسکی، لشک (1387)، جریان‏های اصلی در مارکسیسم، ترجمه عباس میلانی، جلد سوم، اختران، تهران.
لوسی‏اسمیت، ادوارد (1381)، مفاهیم و رویکردها در آخرین جنبش‌های هنری قرن بیستم، ترجمه علیرضا سمیع‌آذر، چاپ دوم، نظر، تهران.
ملپس، سایمن و ویک، پاول (1394)، درآمدی بر نظریه‏انتقادی، ترجمه گناز سرکارفرشی، سمت، تهران.
مکاریک، ایرنا ریما (1393)، دانش‏نامه نظریه‏های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر؛ محمد نبوی، آگه، تهران.
میلر، پیتر (1384)، سوژه، استیلا و قدرت، ترجه نیکو سرخوش، چاپ دوم، نی، تهران.
نایجل، واریرتن (1387)، چیستی هنر، ترجمه مهتاب کلانتری، نی، تهران.
نوذری، حسینعلی (1394)، نظریه‏انتقادی مکتب فرانکفورت، چاپ سوم، آگه، تهران.
نوابخش، مهرداد و کریمی فاروق (1388)، واکاوی مفهوم قدرت در نظریات میشل فوکو، مطالعات سیاسی، شماره3، صص 49-64.
وارد، گلن(1393)، پست‏مدرنیسم، ترجمه قادر فخر رنجبری؛ ابوذر کرمی، ماه، تهران.
 
Bolanos, Paolo A (2007), The Critical Role of Art, Adorno between Utopia and Dystopia. kritike Vol.1, No.1, pp. 25-31.
Hill, John (1998), Film and Postmodernism, in The Oxford Guide to Film Studies, ed. John Hill, Oxford University Press, New York,
Rush, Fred (2006), Introduction, The Cambridge Companion to critical theory, ed. Fred Rush, Cambridge University Press, ISBN-10: 0521016894 & ISBN-13: 9780521016896, New York.
Sandler, Irving (1996), Art of the Post Modern Era, Harper Collins, ISBN-13: 978-0813334332, New York.
W. Kluszczyński, Ryszard (1999), Artyści pod pręgierz, krytycy sztuki od kliniki psychiatrycznej czyli najnowsze dyskusje wokół sztuki krytycznej w Polsce, Exit Nowa Sztuka w Polsce, No.4 (40), pp.2074-2081.