Rereading the Themes and Imagery of Birds in the Qajar Wall Paintings of Mazandaran with a Literary and Mystical Approach

Document Type : Research Paper

Authors

1 Department Of Art, National University Of Skills (NUS),Tehran, Iran

2 Faculty of Advanced Studies in Arts and EntrAssistant Professor, Handicrafts Department, Farsan Faculty of Arts and Human Sciences, Shahrekord University, Shahrekord, Iran.epreneurship, University of Art Isfahan

Abstract

Due to the creativity of her artists in using decorations, Iran’s architecture is full of beauty, variation, and aesthetic. Bird motifs in historical native buildings, both independently and in combination with other forms, go far beyond the aesthetic aspect and reflect the habitat of the people of each region. This article describes and analyzes the symbolic features of 30 bird motifs depicted in the Qajar wall paintings of Mazandaran, through documentary and field studies. In Iranian culture, the close connection between literature and art has had a profound influence on artistic themes, examples of which can be seen in different periods, including the Qajar period. In this period, on the one hand, the tendency of artists towards literary and mystical works created new intellectual platforms for visual expression, and on the other hand, due to relations with the Western world, modern intellectual currents and new trends emerged in Iranian society. As a result, there were significant changes in the art of the Qajar period, which resulted in a duality of tradition and modernity. Therefore, in the artworks of this period, two major tendencies are observed: namely nature painting and the continuation of previous pictorial traditions. Examples of these can be found in architectural decorations. Due to the cultural changes and the growth of social strata in the Qajar period, the field of architectural decoration expanded; so much so that in addition to palaces, governmental, religious, and residential buildings were also decorated with various arrays. In the meantime, based on the position of the bird in the mythological and religious beliefs of Iranians, the motif of the bird is a recurring pattern on building surfaces. Numerous examples of this pattern can be seen in the Qajar buildings of Mazandaran. For this reason, the present research, with the main aim of discovering the meanings and levels of the bird motif, explores why and how it is used in the decorative arrays of Qajar buildings in this region and tries to answer these questions: what visual characteristics do bird motifs have in the Qajar buildings of Mazandaran, and which symbolic aspects do they refer to. The authors assume the motifs of birds are explicitly tied to the mysticism and religious beliefs of the people of Mazandaran. The findings show that these forms contain rich mystical content, human hopes and desires to achieve the ideal world away from evil forces. The role of eliminating negative forces through these motifs is also evident, all of which are derived from mythological, ethnic, religious, and mystical beliefs. Creative artists have executed bird motifs in connection with plant arrays on the surface of the walls using a variety of forms and, of course, techniques. This was done with the aim of strengthening and explaining spiritual concepts and examples such as absolute truth, soul, perfect human being, love, eternal happiness, agent of excellence, holy grace, savior, guide, source of blessing and fertility, and, of course, peace of mind. The result is a spiritualized space imbued with symbolic meaning.

Keywords

Main Subjects


  • قرآن کریم

    نهج‌البلاغه. (1386). (امام علی بن ابیطالب علیه‌السلام)، (سید رضی، گردآوری؛ محمد دشتی، مترجم). تهران: پیام عدالت. (چاپ اثر اصلی 400 ه.ق).

    - آقاجانی، حسین (1359). تعمیرات نقاشی. اثر، ۱ (۱): 79-90. https://journal.richt.ir/athar/article-1-475-fa.html

    • اثنی‌عشری، عاطفه (1400). مقایسه تطبیقی فرم‌شناسی و نمادشناسی نقوش پرنده بر روی سفال‌های پیش از تاریخ و سفال‌های دوره اسلامی در ایران. هنرهای صناعی ایران، 4(2)، 163-177.
    • - https://doi.org/10.22059/jfava.2024.367715.667205 -
    • اسلامی ندوشن، محمد (1351). داستان داستان‌‌ها. طوس.
    • - اسماعیل‌‌پور، ابوالقاسم (1377). اسطوره بیان نمادین. سروش.
    • - باجلان فرخی، محمدحسین (1392). در قلمرو انسان‌شناسی اسطوره و آیین. نشر افکار.
    • - باقری حمیدآبادی، ابراهیم (1390). پرندگان در فرهنگ عامه مازندران با نگاهی به منطق‌‌الطیر، مثنوی معنوی، کلیله‌ودمنه و کنزالاسرار. شلفین.
    • - بشرا، محمد (1380). افسانه‌ها و باورداشت‌‌های مردم‌شناختی جانوران و گیاهان در گیلان پرندگان (جلد 1). انتشارات دهسرا.
    • - بلخاری قهی، حسن (1389). آشنایی با فلسفه هنر. پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
    • - بلخاری قهی، حسن (1399). سیمرغ اوستایی، سیمرغ اشراقی پژوهشی در ریشه‌شناسی تاریخی سیمرغ در حکمت ایرانی، تاریخ فلسفه، 10 (4)، 77-98. https://sid.ir/paper/400189/fa
    • - بهار، مهرداد (1375). پژوهشی در اساطیر ایران. آگه. - پورنامداریان، تقی (1367). رم‍ز و داس‍ت‍ان‌ه‍ای‌ رم‍زی‌ در ادب‌ ف‍ارس‍ی‌: ت‍ح‍ل‍ی‍ل‍ی‌ از داس‍ت‍ان‌ه‍ای‌ ع‍رف‍ان‍ی‌-ف‍ل‍س‍ف‍ی‌ اب‍ن‌س‍ی‍ن‍ا و س‍ه‍روردی. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    • - پورنامداریان، تقی (1369). سیمرغ و جبرئیل، جستارهای نوین ادبی، 90 و 91، 463-478. https://jls.um.ac.ir/article_40139.html - پورنامداریان، تقی (1390). عقل سرخ، شرح و تأویل داستان‌‌های رمزی سهروردی. سخن.
    • - تفضلی، احمد (۱۳۹۱)، مینوی خرد. توس.
    • - جابز، گرترود (1370). سمبل‌‌ها، کتاب اول: جانوران (محمدرضا بقاپور، مترجم). مترجم.
    • - حافظ شیرازی، شمس‌الدّین محمد (1367). دیوان حافظ. سروش.
    • - حیدری سورشجانی، عاطفه، زکریایی کرمانی، ایمان، شایگان‎فر، نادر و قنبری عدیوی، عباس (1398). تفسیر معنایی- محتوایی گونه‌های نقش پرنده در فرش چهارمحال و بختیاری با رویکرد نمادشناسی، گلجام، 15(36)، 219-246. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20082738.1398.15.36.15.7
    • - خاقانی، بدیل بن علی (1388). دیوان اشعار. زوار. - خوشدل، محمدرضا (1377). ادبیات شفاهی روستا. خاتم.
    • - خیریه، بهروز (1385). نقش حیوانات در داستان‌‌های مثنوی معنوی. فرهنگ مکتوب.
    • - دوستخواه، جلیل (۱۳۷۱)، اوستا: کهن‌‌ترین سرودها و متن‌های ایرانی. مروارید.
    • - ذوالفقاری، حسن و بشیری، علی‌اکبر (1394). باورهای عامیانه مردم ایران. چشمه.
    • - زمانی، کریم (1386). شرح جامع مثنوی معنوی (دفتر دوم و دفتر چهارم). اطلاعات.
    • - سپهری، سهراب (1389). هشت‌کتاب. آدینه سبز.
    • - سرافرازی، محمدرضا (1369). کبوترخانه‌های گلپایگان (قسمت آخر): راه‌های مقابله با دشمنان کبوتر، جهاد، 128، 43-45. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/240656/
    • - سلطانی گرد فرامرزی، علی (1372). سیمرغ در قلمرو فرهنگ ایران. مبتکران.
    • - شوالیه، ژان و گربران، آلن (1379). فرهنگ نمادها (جلد 1). (سودابه فضایلی، مترجم). جیحون. (چاپ اصلی 1982). -
    • شوالیه، ژان و گربران، آلن (1385). فرهنگ نمادها (جلد 4). (سودابه فضایلی، مترجم). جیحون. (چاپ اصلی 1982).
    • - شهری، جعفر (1371). طهران قدیم (جلد 4)، انتشارات معین.
    • - شیمل، آنه‌ماری (1397). رمزگشایی از آیات الهی (عبدالرحیم گواهی، مترجم). دفتر نشر فرهنگ اسلامی. (چاپ اصلی 1994).
    • - صباغ‌پور آرانی، طیبه و شایسته‌فر، مهناز (1389). بررسی نقش‌مایه نمادین پرنده در فرش‌های صفویه و قاجار از نظر شکل و محتوا، نگره، 5(14)، 39-50. https://sid.ir/paper/142861/fa
    • - طاهری، صدرالدین (1396). نشانه‌شناسی کهن‌الگوها در هنر ایران باستان و سرزمین‌های همجوار، نشر شورآفرین.
    • - طاهری، صدرالدین (1397). نشانه‌شناسی پرندگان در هنر و ادبیات ایران، زبان و گویش‌‌های ایرانی، 9(9)، 19-36. https://andisheeslam.monster/fa/article/402283/
    • - عبدالهی، منیژه (1381). فرهنگنامه جانوران در ادب پارسی بر پایه واژه‌شناسی، اساطیر، باورها، زیبایی‌شناسی و ... (جلد 2). انتشارات پژوهنده.
    • - عطار نیشابوری، شیخ فریدالدین (1360). منطق‌‌الطیر. اساطیر.
    • - علوی، فریده (1386). نماد پرنده در آثار شاعران فرانسوی قرن نوزدهم میلادی با نگاهی به ادب فارسی، پژوهش‌‌های زبان خارجی، 37، 83-104. https://jor.ut.ac.ir/article_18082.html
    • - علی‌‌پور، علی (1384). طاووس در فرهنگ و ادب فارسی، بهارستان سخن، 3، 262-283. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/336446/
    • - عوض‌‌پور، بهروز (1396). رساله‌‌ای در باب گل و مرغ. مؤسسه کتاب‌آرایی ایرانی.
    • - عیسى‌پور، عزیز (1388). گالش‌ها، دامداری، کوچ و زندگی مردم جنگل و کوهپایه‌نشین تنکابن. ائلشن.
    • - فتوحی، محمود (1398). بلاغت تصویر، سخن.
    • - فرنبع دادگی (1400). بندهش. (مهرداد بهار، گزارنده). تهران: توس.
    • - فریزر، جیمز جرج (1401). شاخه زرین پژوهشی در جادو و دین. (کاظم فیروزمند، مترجم). آگاه. (چاپ اصلی 1994).
    • - فنایی، زهرا، مجابی، سید علی و آیت‌‌اللهی، حبیب‌‌الله (1390). بررسی تطبیقی و تحلیلی گچ‌بری در خانه‌‌های قاجاری اصفهان، نقش‌‌مایه، 4(8)، 43-56. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1495547/
    • - کریستین‌سن، آرتور (1367). ایران در زمان ساسانیان (رشید یاسمی، مترجم). امیرکبیر. (چاپ اصلی 1935).
    • - کریمی، شکیلا (1398). نمادشناسی نقش مرغابی‌سانان در آثار هنری ایران، هنر و تمدن شرق، 7(26)، 21-40. https://www.jaco-sj.com/article_103525.html
    • - کشاورزی، سودابه، تاج واردی، زرین و رضایی دشت ارژنه، محمود (1398). بن‌‌مایه‌‌های اسطوره‌‌ای مربوط به پرندگان در افسانه‌‌های لری، فرهنگ و ادبیات عامه، 7(27)، 73-96. dor: 20.1001.1.23454466.1398.7.27.3.3
    • - کوپر، جی. سی (1400). فرهنگ نمادهای آیینی (رقیه بهزادی، مترجم). نشر علمی. (چاپ اصلی 1971).
    • - گوشه‌‌گیر، علاءالدین (1377). کجا یا نبرد کبوتر باز، تهران: معین.
    • - مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1384). بحارالانوار (جلد 51). کتابچی.
    • - مدرسی، فاطمه (1382). سی مرغ در آیینه سیمرغ. مؤسسه انتشاراتی حسینی اصل.
    • - مقدم، محمد (1385). جستار در باره مهر و ناهید. هیرمند.
    • - مکی‌‌نژاد، مهدی (1387). تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی (تزیینات معماری). سمت.
    • - مهجوریان نماری، علی‌اکبر (1374). باورها و بازی‌های مردم آمل. فرهنگ خانه مازندران.
    • - میتفورد، میراندابوروس (1394). دائره‌المعارف مصور نمادها و نشانه‌‌ها (معصومه انصاری و حبیب بشیرپور، مترجم). سایان. (چاپ اصلی 1996).
    • - نادری گرزالدینی، مرجانه و جعفری دهکردی، ناهید (1402). واکاوی معنایی و بازنمود بصری نقش‌‌مایه‌‌ سرو در آرایه‌‌های بناهای مذهبی مازندران دوره‌‌ی قاجار، پژوهش هنر، 13(26)، 69-87. https://ph.aui.ac.ir/article-1-1350-fa.html
    • - نادری گرزالدینی، مرجانه و نادریان، کاوه (1403). مطالعه و بررسی کاشی‌‌کاری‌‌های مسجد مولانا، معماری سبز، 10(1)، 41-52. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2209815/
    • - نامورمطلق، بهمن و کنگرانی، منیژه (1394). فرهنگ مصور نمادهای ایرانی. مؤسسه نشر شهر.
    • - نبی‌لو، علیرضا (1394). بررسی تصاویر شعری بلبل در ادبیات فارسی، ادب و زبان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، 18(37)، 235-262. https://journals.uk.ac.ir/article_1003.html
    • - نیبرگ، هنریک ساموئل (1359). دین‌های ایران باستان (سیف‌الدین نجم‌آبادی، مترجم). انتشارات مرکزی ایرانی مطالعه فرهنگ‌ها. (چاپ اصلی 1938).
    • - وارنر، رکس (1386). دانشنامه اساطیر جهان (ابولقاسم اسماعیل‌پور، مترجم). اسطوره. (چاپ اصلی 2007).
    • - هدایت، صادق (1342). نیرنگستان. موسسه چاپ و انتشارات امیرکبیر.
    • - یاحقی، محمدجعفر (1391). فرهنگ اساطیر و داستان‌‌واره‌‌ها در ادبیات فارسی. فرهنگ معاصر.
    • - یوسفی، فریده (1380). فرهنگ و آداب‌ورسوم سوادکوه. انتشارات پژوهش‌های فرهنگی.
    • - Gnoli, Gh (1989). Bahram in old and middle Iranian texts, Encyclopaedia Iranica, 3, New York: Routledge & Kegan Paul, 510-513.
    • - Biedermann, H. (1992). Dictionary of symbolism (J. Hulbert, Trans.). New York, NY: Facts on File