Patterns and Motifs of Applied (Non-Clothing) Textiles in the Early Nasseri Era in light of Sani-al-Molk’s Illustrations in One Thousand and One Nights

Document Type : Research Paper

Author

Assistant Professor, Department of Textile and Clothing Design, Faculty of Applied Arts, University of Art, Tehran, Iran.

Abstract

 Sani-al-Molk’s One thousand and One Nights is considered
an ethnographic source that can give the readers an insight
into the cultural delicacies of the era of Nasser al-Din Shah
Qajar. Yet, there is little research on the common nonclothing textiles of the Qajar era. This study explores the
patterns and motifs of these textiles based on the illustrations
of One Thousand and One Nights, which certainly provide
clues as to how the textiles were made. With this in mind,
the question is: “Based on the illustrations of One Thousand
and One Nights, what patterns and motifs were used in the
non-clothing textiles of the Nasseri era? It is hypothesized
that the Vagirei (repeated in length and width) and Paisley
patterns were the most widely used patterns in the textiles of
the Early Nasseri Era. However, the results of a descriptiveanalytical desk-based study conducted using the stratified
probability sampling method based on eighteen illustrations
of One Thousand and One Nights reveal that : non-clothing
and applied in household consumption textiles such as
curtains, furniture, cushions, underlays, quilts, tablecloths,
wall coverings, etc. were used in a variety of patterns and
motifs including the simple pattern and Vagirei, Ghabi
(frame-based), Moharramat (striped), Afshan (scattered
flowers), Mehrabi (praying cloth) and Toranjdar (Bergamot)
with natural and abstract plant-based motifs such as Paisley
and arabesque patterns during the early Nasseri era. Thus,
contrary to the first hypothesis, the patterns and motifs
used during this era had a broader range than the induced
patterns. Among the patterns, simple fabrics were used more
for curtains and furniture. However, the Vagirei pattern with
the plant-based design was also rarely used in these textiles
as well, but the Vagirei and Ghabi designs with natural and
abstract plant-based motifs (especially the Paisley) were
used more often in the production of bed covers. Simple
Ghabi patterns in checkered forms were also sometimes
used in bed-clothes wrappers. The illustrations show that
the Moharramat pattern was a common pattern during
the early Nasseri period. The Afshan pattern with small
flowers was rarely used on tablecloths, cushions and bed
covers. Regarding the Mehrabi patterns with the abstract
motif of cypress as well as the Toranjdar patterns with
arabesque motifs, they have been used on wall coverings
and curtains, types that are formally reminiscent of ikat and
Ghalamkar fabrics. The illustrations not only give us clues
as to patterns and motifs, but also convey the message that
the simple fabrics were something like velvet or satin, and
the Moharramat types were woven with the simplest textile
machines or the ikat technique were made of cotton and
silk depending on their use. Termeh fabrics used to make
bed covers had a woolen material and were of the ikat,
silk or cotton types. It seems that Mehrabi and Toranjdar
fabrics were also produced using the Ikat weaving method
or by additional operations such as printing and embroidery
on cotton fabrics. Finally, regardless of the material and
production method, Moharramat types such as Termeh
were the most widely used types of all.
 

Keywords

Main Subjects


  • آدمیت، فریدون و ناطق، هما. (1356). افکار سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار. تهران: آگاه.
  • - اربابی، بیژن. (1387). «ارزیابی شیوه‌های طبقه‌بندی نقش و طرح فرش ایران». گلجام. 4 (11): 74- 57.
  • - --------- (1393). کارگاه صنایع‌دستی (بافت). چ 10. تهران: سهامی خاص.
  • - استون، پیتر اف. (1391). فرهنگنامه فرش شرق. ترجمه بیژن اربابی. تهران: جمال هنر.
  • - انصاری ‌رنانی، قاسم و کرمانی، قنبرعلی. (1380). تجارت در دوره قاجاریه. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
  • - بیکر، پاتریشیا. (1386). منسوجات اسلامی. ترجمه مهناز شایسته‌فر. تهران: مطالعات هنر اسلامی.
  • - پاکباز، رویین. (1383). دایره‌المعارف هنر. چ 4. تهران: فرهنگ معاصر.
  • - تام‌سن، منصور. (1389). طراحی نقوش سنتی. چ 10. تهران: سهامی خاص.
  • - حسینی، مریم و زارع‌زاده، فهیمه. (1388). «مقایسه تطبیقی سیمای زن در داستان‌های هزارویک شب و نگاره‌های صنیع‌الملک نقاش». زن در فرهنگ و هنر. 1 (2)، 32-7.
  • - حصوری، علی. (1385). مبانی طراحی سنتی در ایران. چ 2. تهران: چشمه. - ذکاء، یحیی. (1382). زندگی و آثار استاد صنیع‌الملک. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
  • - رجایی، مهدی. (1395). «گره هشت و زهره موج‌دار: خاستگاه احتمالی نقش‌مایه بوته در فرش». پژوهش هنر. ش 12. 6 (12): 73- 65.
  • - روح‌فر، زهره. (1391). هنر پارچه‌بافی در دوره قاجار. تهران: آرمان‌شهر.
  • - ---------- (1392). نگاهی بر پارچه‌بافی دوران اسلامی. چ 3. سمت. تهران.
  • - زکریایی کرمانی، ایمان. (1388). شال‌های ترمه کرمان. تهران: فرهنگستان هنر.
  • - ستاری، جلال. (1382). گفتگوی شهرزاد و شهریار. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  • - شریعت‌پناهی، سیدحسام‌الدین. (1372). اروپایی‌ها و لباس ایرانیان. تهران: قومس.
  • - شهشهانی، سهیلا. (1396). پوشاک دوره قاجار. تهران: فرهنگسرای میردشتی.
  • - صمیمی اول، محمد. (1383). اصول و مبانی طراحی فرش ایران. تهران: عابد.
  • - طالب‌پور، فریده. (1386). تاریخ پارچه و نساجی در ایران. تهران: الزهراء و مرکب سپید. طسوجی تبریزی، عبدالطیف. (1387). هزارویک شب. با مقدمه علی‌اصغر حکمت. ج 1. تهران: نگاه.
  • - غیبی، مهرآسا. (1385). تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند.
  • - فربود، فریناز. (1388). بررسی تأثیرات و پیامدهای انقلاب صنعتی اروپا بر هنر صنعت نساجی ایران در دوره قاجار. رساله دکتری پژوهش هنر. دانشکده هنر و معماری. دانشگاه تربیت مدرس.
  • - ---------- (1395). «کاربرد و ویژگی‌های تزیینی تابش‌بندهای پارچه‌ای بناهای عصر قاجار». هنرهای کاربردی. 4 (8). 36- 27. - کوزنتسوا، ن. ا؛ کولاگینا، ل. م. و تروبتسکوی، و.و. (1386). پژوهش‌هایی پیرامون تاریخ نوین ایران. ترجمه سیروس ایزدی و میترادات ایزدی. چ 2. تهران: ورجاوند و زواره.
  • - مافی‌تبار، آمنه و کاتب، فاطمه. (1397). «بازیابی طرح و نقش پارچه‌های عصر فتحعلی‌شاه‌قاجار با استفاده از پیکرنگاری درباری». پژوهش هنر. 8 (15)، 106- 87.
  • - مبینی، مهتاب و اسدی، اعظم. (1396). سیری در مد و لباس دوره قاجار. تهران: الزهراء و مرکب سپید.
  • - مونسی سرخه، مریم. (1396). پوشاک ایرانیان در عصر قاجار (چگونگی و چرایی). تهران: الزهراء و مرکب سپید.
  • - میرزایی، هانیه و اسدی، شهریار. (1395). «تأثیر معماری قاجار در هنر کتاب آرایی هزار و یکشب (صنیع الملک)». کنفرانس بین-المللی هنر معماری و کاربردها. 9-1.
  • - نصیری، محمدجواد. (1374). سیری در قالی‌بافی ایران. تهران: پرنگ.
  • - ورهرام، غلامرضا. (1385). نظام سیاسی و سازمان‌های اجتماعی ایران در عصر قاجار. تهران: معین.
  • URL 1: http://www.textileasart.com/Costumes-1461.htm (Access Date: 07/24/2021)
  • URl 2: http://www.textileasart.com/persian.htm (Access Date: 07/24/2021)
  • URL 3: https://collections.vam.ac.uk/item/O154502/border-unknown/ (Access Date: 07/24/2021)
  • URL 4: http://www.textileasart.com/persian-textile-1139.htm (Access Date: 07/24/2021)
  • URL 5: https://basalam.com/ferirka/product/63075 (Access Date: 07/24/2021)
  • URL 6: https://collections.vam.ac.uk/item/O153846/hanging-unknown/ (Access Date: 07/24/2021)
  • URL 7: https://collections.vam.ac.uk/item/O159228/dress-fabric-unknown/(Access Date: 07/24/2021)
  • URL 8: https://www.clevelandart.org/art/1916.1391(Access Date: 07/24/2021)
  • URL 9: http://www.textileasart.com/persian-textile-3096.htm (Access Date: 07/24/2021)
  • URL 10: https://collections.vam.ac.uk/item/O346663/tehran-floor-tile-imitating-ikat-tile-unknown/ (Access Date: 07/24/2021)
  • URL 11: https://collections.vam.ac.uk/item/O153024/cover-unknown/ (Access Date: 07/24/2021)
  • URL 12: https://collections.vam.ac.uk/item/O152251/cover-unknown/ (Access Date: 07/24/2021)
  • URL 13: https://collections.vam.ac.uk/item/O152294/cover-unknown/ (Access Date: 07/24/2021)
  • URL 14: http://www.textileasart.com/Ikat-3486.htm (Access Date: 07/24/2021)
  • URL 15: https://collections.vam.ac.uk/item/O145537/hanging-unknown/ (Access Date: 07/24/2021)
  • URL 16: https://collections.vam.ac.uk/item/O155314/cover-unknown/ (Access Date: 07/24/2021)