کاربست تکنیک تفکّر خلّاق اسکمپر درآموزش هنر (مطالعه موردی: آموزش چاپ دستی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد پژوهش هنر، گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، .تهران، ایران

2 استادیار گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

چاپ دستی هنری است که تکنیک‌های مرتبط با ایده‌یابی و خلّاقیت از ملزوماتِ آموزش آن محسوب می‌شود. یکی از تکنیک‌های مطرح در ایده‌یابی، اسکمپر است که از حروف اوّل کلمات انگلیسیِ هفت واژه تشکیل شده است، که عبارت‌اند از: جایگزینی، ترکیب، سازگاری (انطباق)، تغییر دادن (بزرگ‌سازی/کوچک‌سازی)، استفاده در کاربرد دیگر، حذف کردن و معکوس کردن. لذا مسئلۀ بنیادینِ این پژوهش، واکاوی امکان تحقّق کاربست تکنیک تفکّر خلّاق اسکمپر در آموزش هنر و به‌طور خاص ‌در آموزش تکنیک‌های چاپ دستی است. از این‌رو، هدفِ پژوهشِ حاضر، امکان‌سنجیِ ارائۀ مدلی خلّاقانه در آموزش چاپ بر بنیان تکنیک اسکمپر است. این پژوهش، ‌مطالعه‌ای موردی محسوب می‌گردد و از منظر هدف، از یک سو جنبه‌ای بنیادین دارد و از سویی دیگر، با ساحتی کاربردی می‌تواند راهکارهایی عملی جهت آموزش هنر به‌دست دهد. همچنین، تحقیق حاضر از نظر ماهیّت،‌ کیفی و از نظر روش در حوزۀ تحقیقات توصیفی_تحلیلی درمی‌گنجد. این پژوهش با استفاده از روش جمع‌آوری اطّلاعات از نوع اسنادی (کتابخانه‌ای)، با بررسی کتب، مقالات و منابع معتبرِ مرتبط با خلّاقیت، آموزش و اسکمپر، به سنجش کاربست اسکمپر در آموزش تکنیک‌های چاپ دستی پرداخته است. بر این بنیان، بر اساس مصادیق عملی، فرضیۀ این پژوهش به این نظریه منتج شده است که تکنیک‌های اصلی چاپ دستی با بخش اعظمی از تکنیک‌های اسکمپر هم‌راستایی و هم‌پوشانی دارد و به‌طور گسترده‌ای در خصوص طیف قابل‌توجّهی از تکنیک‌های چاپ دستی قابل‌اجرا است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Abedini, R. (2012). Print-making workshop [Kargah-e chap-e dasti] (volume 03). Printing and publishing Iranian textbooks. (In Persian)
Badri-Gargari, R. Kalvani, N. (2013). The effect of the idea-seeking method (SCAMPER) on the creative thinking of female students in technical and engineering fields [Tasir-e ravesh-e idehjooye-e (SCAMPER) bar tafakor-e khalagh-e daneshjooyan-e reshte-hay-e fanni va mohandesi]. Journal of Innovation and Creativity in Human Science, 3. (151- 167). https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1055716(January 2025)
Celikler, Dilek. Harman, Gonca. (2015). The effect of the SCAMPER technique in raising Awareness regarding the collection and utilization of solid waste. Journal of education and practice, 6 (10), 149-159.
D’arcy Hughes, A. Moriss, H (2013). Print making [Chape dasti]. (seyed Mohamad-Mahdi Boozari, Trans) (Volume one). Mirdashti cultural center (Original work published 2008). (In persian)
Eberle, Bob. (2021). SCAMPER creative games and activities for imagination development (2rd ed., Vol.2). Routledge Publisher.
Gardner, H. (1993). Creating minds: An anatomy of creativity seen through the lives of Freud, Picasso. Stravinsky Elio, Graham and Gandhi.
Naghiyeh, M (2014). Teaching Subtleties [Zerafat-haye mo’allemi]. (Volume 17). Gaj. (In Persian)
Osborn, A.S. (1989). Cultivating universal talent for innovation and creativity [Parvaresh-e estedad-e hamegani, ebda va khalaghiyat]. (Hasan Ghasemzadeh, Trans.). Niloofar. (Original work published 1949) (In Persian)
Pakbaz. R. (2006). Encyclopedia of art (Painting, Sculpture, Graphics) [Dayeratolma’aref-e honar (Naghashi, Peykarehsazi, Graphic)] (Volume 05). Contemporary culture. (In Persian)
Samad-Aghaei, J. (2013). Individual and group creativity techniques [Teknik-haye khalaghiat-e fardi va goroohi] (Volum 01). Presidential state education center. (In Persian)
Samkhanian, m.r. (2005). Creativity and innovation in educational organizations (concepts, theories, techniques and assessment) [Khalaghiat va no’avari dar sazeman-e amoozeshi (mafahim, nazariye-ha, Teknik-ha va sanjesh] (Volume 01). Specialized media. (In Persin)
Soltan-Ali, A. (2017). Ideation and creativity techniques [Teknik-haye idehpardazi va khalaghiat] (Volume 01). Creative idea. (In Persian)
Soltan-Kashefi, J. (2019). History and techniques of basic and advanced print making [Tarikh va teknik-e chap-e dasti-e moghadamati va pishrafteh] (Volume 01). Scientific and cultural. (In Persian)
Serrat, Olivier. (2017). Knowledge solutions tools, methods, and approaches to drive organizational performance. Asian Development Bank (ADB).
Torrance, E. P. (1974). Torrance tests of creative thinking. Retrieved 2014, 21 Jan. from http://ststesting.com/2005giftttct.html (January 2025) اسبورن، الکس. اس (1368).
پرورش استعداد همگانی ابداع و خلّاقیت. (حسن قاسم‌زاده، مترجم). نیلوفر. (چاپ اثر اصلی 1949)
بدری گرگری، رحیم و کلوانی، ناهید (1392). تأثیر روش ایده‌جویی (اسکمپر) بر تفکّر خلّاق دانشجویان دختر رشته‌های فنی و مهندسی. نشریۀ ابتکار و خلّاقیت در علوم انسانی، 3 (2)، 151-167.
پاکباز، رویین (1385). دایره‌المعارف هنر (نقاشی، پیکره‌سازی، گرافیک) (جلد پنجم). فرهنگ معاصر.
سام‌خانیان، محمّد ربیع (1384). خلّاقیت و نوآوری در سازمان آموزشی (مفاهیم، نظریه‌ها، تکنیک‌ها و سنجش) (جلد اوّل). رسانه تخصصی. سلطانعلی، آرش (1396). تکنیک‌های ایده‌پردازی و خلّاقیت (جلد اوّل). ایده خلّاقیت.
سلطان کاشفی، جلال‌الدّین (1398). تاریخ و تکنیک چاپ دستی مقدماتی و پیشرفته (جلد اوّل). علمی فرهنگی.
دارسی هیوز، آن و موریس، هب‌ورنون (1392). چاپ دستی (سید محمدمهدی بوذری، مترجم) (جلد اوّل). فرهنگسرای میردشتی. ( چاپ اثر اصلی 2008)
صمدآقایی، جلیل (1392). تکنیک‌های خلّاقیت فردی و گروهی (جلد دوّم). مرکز آموزش مدیریت دولتی ریاست جمهوری. (January 2025) https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1055716
عابدینی، رضا و همکاران (1391). کارگاه چاپ دستی (جلد سوم). چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
نقیّه، مجید (1393). ظرافت‌های معلّمی (جلد 17). گاج.
URL1: UNSW Making (January 2025) what is print making?
URL2: Beebly’s (January 2025) Mono printing As A Watercolor Technique https://watercolorpainting.com/blog/2015/12/01/monoprinting-watercolor-technique
URL3: DESINE- HOST (January 2025) Lino printmaking: An Introduction
https://designhost.gr/topic/11161-lino-printmaking-an-introduction/