صداها در سکوت: بازاندیشی جایگاه اجتماعی فرودستان در نگاره‌ «تدارک برای ضیافت» اثر کمال‌الدین بهزاد با تکیه بر نظریه‌های راناجیت گوها و گایاتری اسپیواک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 تهران، خیابان پاسداران، خیابان شهید مؤمن نژاد (گلستان یکم)، پلاک ۱۲۴، مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری،

2 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر ایران، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش به بازاندیشی جایگاه اجتماعی فرودستان در نگاره «تدارک برای ضیافت» اثر کمال‌الدین بهزاد می‌پردازد. این مطالعه بر اساس نظریه‌های راناجیت گوها و گایاتری اسپیواک انجام شده و مفاهیم به‌کارگرفته‌شده در آن «عاملیت»، «رویت‌پذیری» و «دیگری فرودست» هستند که ابزارهایی برای تحلیل نحوه بازنمایی فرودستان و بررسی روابط قدرت و هویت اجتماعی در نگاره‌ها را فراهم می‌کنند. روش تحقیق با تکیه بر مفاهیم کلیدی مطالعات فرودستان به تحلیل نحوه بازنماییِ فرودستان و چگونگیِ تعامل شخصیت‌ها از جنبه روابط قدرت، هویت و طبقات اجتماعی پرداخت. پرسش اصلی این است که، چگونه نگاره‌ یاد شده به‌طور بصری نقش‌های اجتماعی، سلسله مراتب و هنجارهای فرهنگی طبقات فرودست را نشان می‌دهد؟ نتایج نشان داد که «تدارک برای ضیافت»، علی‌رغم برجسته‌سازی نقش فرودستان در آماده‌سازی ضیافت، صرفا به بازنمایی نظم طبقاتی تیموری پرداخته است و کارگران و خدمتکاران در این نگاره فاقد عاملیت فردی بوده و در نقش‌هایی تابع و وابسته به دربار تصویر شده‌اند. علاوه بر این این پژوهش نشان داد که مطالعه فرودستان در چارچوب نگاره‌های نخبگان (هنر والا) به نوعی نقض غرض بوده و نیازمند بررسی هنر عامه‌پسند است. بازنمایی فرودستان متأثر از گفتمان فرهنگی و تحت تأثیر نظم سیاسی- اقتصادی دوره تیموری بوده و تابع سازوکارهای قدرت دربار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات