شناخت آرایه‌ها و کتیبه‌ها در سنگِ محراب‌های مسجد بغدادی شیراز

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مطالعات معماری ایران، دانشکده معماری و مرمت، دانشگاه هنر شیراز

2 استادیار گروه مرمّت، دانشکدۀ معماری و مرمّت، دانشگاه هنر شیراز

3 مدرس گروه مرمّت، دانشکدۀ معماری و مرمّت، دانشگاه هنر شیراز

10.22059/jfava.2025.392973.667451

چکیده

مسجد بغدادیِ محلۀ سرِدُزَک شیراز، بنایی دگرگون‌شده در روزگار قاجار است که سنگِ محراب‌های آن نمونه‌هایی کم‌نظیر از هنر آل‌مظفر و تیموری هستند. مطالعۀ آن‌ها می‌تواند شناخت بهتری از تاریخ و ارزش هنری این مسجد به دست دهد که تاکنون موردتوجه نبوده‌اند. هدف پژوهش کنونی، شناخت مضامین، جنبه‌های هنری و آرایه‌‌‌ای محراب و کتیبه‌های آن است. روش پژوهش تفسیری-تاریخی و مستندات لازم افزون بر منابع تاریخی حاصل برداشت میدانی به روش فتوگرامتری بردکوتاه است. اینکه 1. ساختار هندسی و زیبایی‌شناسی حاکم بر سنگ محراب‌ها چیست؟ 2. انواع آرایه‌های موجود در آن‌ها کدم‌اند؟ و 3. مضمون و محتوای هر یک از کتیبه‌ها چه نسبتی با یکدیگر دارند؟ پرسش‌های اصلی پژوهش هستند. یافته‌ها نشان می‌دهند که در سنگ محراب‌های سه‌گانۀ مسجد (768، 841 و 1315ق)، نقوش گیاهیِ «طبیعت‌پردازانه»، «اسلیمی‌های برگی»، نقوش «ختایی» و «ترنج»، غالب بوده و از نقوش هندسی استفاده نشده است. نقش سروِ سبکی‌شده در گلدان نمونۀ کم‌نظیری از اواخر دورۀ تیموری است که در سنگ میانی دیده می‌شود. استفاده از احادیث نبوی در کنار آیات قرآنی، تمایز معناداری با دیگر نمونه‌ها دارد. «غلبۀ خط ثلث بر کوفی»، «عدم تلفیق و حفظ تعادل میان کتیبه‌ها و نقوش»، «جایگزینی نقوش گلدانی به‌جای قندیل ایلخانی»، بخشی از سلیقۀ دودمان‌های محلی فارس را بازتاب می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 05 شهریور 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار