1
دانش‌آموخته‌ی کارشناسی‌ارشد هنر اسلامی (نقاشی ایرانی)، گروه هنر اسلامی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر ایران.
2
دانشیار گروه مطالعات موزه، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر ایران.
10.22059/jfava.2025.396710.667499
چکیده
خط بنایی از خطوط مورد استفاده در کتیبه‌نگاری بوده، که با طراحی‌های مختلفی در ابنیه تاریخی اجرا شده است. عبارت "لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم" که به‌اختصار "لا حول" یا "حوقله" نامیده می‌شود، از نقوش پرتکرارِ کتیبه‌های بنایی می‌باشد و طبق نمونه‌های موجود در تزیینات معماری ایران، از سده دهم هجری به‌بعد دیده شده است. تعداد نمونه‌ها شش مورد بوده که همگی مربوط به اصفهان هستند. با این‌حال، اصول ترسیم کتیبه‌های بنایی کم‌تر مورد توجه محققان قرار گرفته است. هدف این پژوهش، فهم شبکه‌بندی و نحوه طراحی "حوقله" در قالب خط بنایی و دستیابی به الگوی صحیح و کاربردی آن جهت بازآفرینی‌های تازه می‌باشد. پرسش اصلی این است؛ در طراحیِ کتیبه‌های بنایی حوقله از چه طرح‌ها و قواعدی استفاده شده و چگونه می‌توان بر اساس الگوهای پیشین، طرح‌هایی متناسب با ابنیه مذهبی ارائه کرد؟ روش گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای و مشاهده میدانی، با رویکرد توصیفی‌تحلیلی بوده؛ که نتایج آن به‌طور کیفی ارائه شده است. این فرآیند می‌تواند با دستیابی به الگوهایی برای چینش کلماتِ این عبارت در طرح، به‌نحوی که هم صحت نوشتار داشته باشد و هم زیبایی، در مرمت تزیینات معماری اماکن تاریخی و یا اجرای کتیبه‌های نوین و پیشنهادی در بناهای معاصر، به‌کار آید.
)