تحلیل زیبایی‌شناسی طرح و نقش فرش‌های ایرانی در نگاره‌های مصور دوره جلایریان (۷۳۷–۸۱۴ قمری)

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه فرش، دانشکده هنرهای صناعی و کاربردی، دانشگاه هنر شیراز

10.22059/jfava.2025.394547.667480

چکیده

جلایریان با تسلط بر تبریز و جذب هنرمندان ربع‌رشیدی، زمینه تداوم هنرهای دوره ایلخانی، از جمله فرش‌بافی را فراهم ساختند. از آنجا که نمونه‌ای فیزیکی از فرش‌های این دوره باقی نمانده است، تنها منبع شناخت طرح‌ و نقش آن‌ها نگاره‌های نسخه‌های مصور به شمار می‌آید. هدف پژوهش شناسایی الگوهای زیبایی‌شناسی طرح و نقش فرش‌های جلایری بر اساس نگاره‌ها و پرسش اصلی چنین است: الگوهای طراحی و نقش‌پردازی فرش‌های دوره جلایری چگونه بوده است؟ پژوهش با رویکرد تاریخی و روش توصیفی–تحلیلی انجام شده، ابزار گردآوری داده‌ها فیش‌برداری و جست‌وجو در پایگاه‌های معتبر اینترنتی بوده و جامعه آماری را تمامی نگاره‌های حاوی تصویر فرش یا کف‌پوش تشکیل داده است. داده‌ها به روش سرشماری گردآوری و کیفی تحلیل شدند. یافته‌ها نشان می‌دهد که سنت‌های ایلخانی همچون طرح‌های واگیره‌ای، نقوش گره بی‌پایان و لوزی‌های چنگک‌دار در این دوره تداوم یافته و در کنار آن نوآوری‌هایی چون حرکت به سوی نقوش گردان اسلیمی، تجربه‌های رنگی تازه و توجه به حاشیه‌ها پدیدار شده است. هم‌زمانی نقوش فرش‌ها با تزیینات معماری نیز حاکی از وجود زبان بصری مشترک میان هنرهاست. نتیجه‌گیری پژوهش آن است که دوره جلایری به‌مثابه «گذرگاه خلاق» میان ایلخانیان و تیموریان عمل کرده و جایگاهی مستقل و اثرگذار در تاریخ فرش ایران دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 24 شهریور 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار