بررسی جان‌پناه‌های کاشی بناهای دورۀ تیموری و ترکمانانِ استان یزد بر اساس طرح و نقش هندسی

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری باستان‌شناسی (دوران اسلامی)، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

10.22059/jfava.2025.393341.667455

چکیده

استان یزد در دوران تیموری و ترکمانان، شاهد نمونه‌های منحصربه‌فردی از تزیینات کاشی‌کاری با عنوان جان‌پناه‌ها است. اجزا معماری که به فراوانی از ابنیه استان یزد، به‌دست‌آمده است و می‌توان ردپایی از سبک محلی/منطقه‌ای را در آن جستجو نمود. بنابراین مقالۀ حاضر، به معرفی و طبقه‌بندی جان‌پناه‌های کاشی به‌کاررفته، در ابنیه دوران مذکور در استان یزد، بر اساس طرح و نقش هندسی، می‌پردازد. همچنین برآن‌است تا بر این اساس، به بخشی از ویژگی‌های سبک محلی/منطقه‌ایِ تزیینات کاشی‌کاری در یزد دست‌یابد. ازاین‌رو، پرسش اصلی پژوهش را می‌توان چنین مطرح نمود: رایج‌ترین طرح‌ها و نقوش هندسی جان‌پناه‌های کاشی بناهای دورة تیموری و ترکمانان استان یزد، کدام هستند؟‌ روش یافته‌اندوزی براساس پژوهشی میدانی و با استناد به منابع مکتوب انجام‌شده که به روش توصیفی–تحلیلی، به تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده از نمونه‌های مطالعاتی می‌پردازد. نتایج حاکی‌ازآن است که جان‌پناه‌های کاشی عصر تیموری ‌و ترکمانان استان یزد را، ازلحاظ نقوش هندسی مرکز/زمینه به دو گروه عمده «شش‌ضلعی‌منتظم» و «شش‌وشمسه‌ترنج‌دار»، می‌توان طبقه‌بندی نمود. حاشیه‌ها با طرح‌ها و نقوش هندسی مانند، «ساده‌وبدون‌نقش»، «چهارلنگه‌وبیضی» و «شش‌وتُکّه» به‌اجرادرآمده‌اند. گره «شش‌ضلعی‌منتظم» رایج‌ترین نقش هندسی است که در مرکز/زمینه جان‌پناه‌ها و گره «شش‌وتُکّه» پرکاربردترین نقشی است که در اغلب حاشیه‌های اطراف جان‌پناه‌ها، مورداستفاده قرار گرفته است.بنابراین، در ابنیه استان یزد، علاوه‌بر کاربرد جان‌پناه‌های کاشی، مشابهت‌های بسیاری در طرح‌ها و نقوش هندسی در

کلیدواژه‌ها

موضوعات

نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 25 شهریور 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار