گونه شناسی و نمادشناسی زیورهای لرستان در دوران مفرغ و آهن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه موزه داری، دانشکده جهانگردی و کارآفرینی هنر، دانشگاه هنر اصفهان

2 کارشناس گنجینه موزه ملی ایران، تهران

چکیده

چکیده
این نوشتار تلاش دارد با نگاهی بر زیورهای بازمانده از لرستان باستان، به گونه شناسی و نمادشناسی این هنر ارزشمند بپردازد. مهم­ترین اهداف این پژوهش، بررسی تکنیک­های­ ساخت و تزیین زیورهای لرستان و دسته بندی زیورهای لرستان برپایه شکل، جنس، کاربرد و نقشمایه­ها است. پژوهشگران، این دست ساخته­ها را حاصل هنر بومی منطقه می­دانند که در فرآیندی دراز و با درآمیختن تجربه محلی با هنر فرهنگ­های همجوار (آشور، بابل، ایلام، میتانی و اورارتو) و هنر اقوام مهاجری چون کاسیان، گوتیان، لولوبیان، هوریان و سکاها شکل گرفته است. زیورهای بررسی شده، دستکم دوازده جنس گوناگون دارند: مفرغ، آهن، شیشه، عقیق، لاجورد، صدف، سنگ های گوناگون، خمیرشیشه، عاج، استخوان، طلا و نقره. در بررسی این زیورها از دید فرم و کاربرد دستکم به دوازده گونه متفاوت برمی­خوریم: سنجاق سر، دستبند، گردنبند، گوشواره، آویز، بازوبند یا پای آذین، انگشتر و مهر، پیشانی بند، سنجاق قفلی، دکمه، آینه و موبند. گستره تاریخی آثار موزه­ای بررسی شده، دوران برنز و آهن در ایران (هزاره سوم تا هزاره نخست پ.م) را دربرمی­گیرد. داده­های پژوهش در یک بررسی کتابخانه­ای و موزه­ای گردآوری شده­اند. روش پژوهش، مقایسه تطبیقی ساختار زیورها و گونه شناسی و دسته بندی آنها بوده است.

کلیدواژه‌ها


احسانی، محمدتقی (1368)، هفت هزار سال هنر فلزکاری در ایران، علمی و فرهنگی، تهران.
الیاده، میرچا (1372)، رساله در تاریخ ادیان، جلال ستاری فر، سروش، تهران.
بهار، مهرداد (1362)، پژوهش در اساطیر ایران، توس، تهران.
بهزادی، رقیه (۱۳۸۶)، قوم‌های کهن در آسیای مرکزی و فلات ایران، طهوری، تهران.
جابز، گرترود (1370)، سمبل­ها، محمدرضا بقاپور، جهان نما، تهران.
حائری، یگانه (1345)، اصول گداز و استخراج فلزات، دانشگاه تهران، تهران.
دیاکونوف، ایگور (1345)، تاریخ ماد، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت نامه، دانشگاه تهران، تهران.
راوندی، مرتضی (1340)، تاریخ اجتماعی ایران، امیرکبیر، تهران.
سرفراز، علی اکبر و دیگران(1381)، باستان شناسی و هنر دوران تاریخی، عفاف، تهران.
سهرابی، محمد (1376)، لرستان و تاریخ قوم کاسیت، افلاک، خرم آباد.
طاهری، صدرالدین (1390)، رقص، بازی، نمایش، هنرهای زیبا، نمایشی و موسیقی، شماره 43، صص؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟.
طاهری، صدرالدین(1391)، کهن الگوی شیر در ایران، میانرودان و مصر باستان، هنرهای زیبا، تجسمی، شماره 49، صص ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟.
طاهری، صدرالدین (1388)، بن مایه ماهی درهم در قالی ایرانی، فروزش، شماره 20، صص ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟.
طلایی، حسن (1381)، باستان­شناسی و هنر ایران در هزاره اول پ.م، سمت، تهران.
طلایی، حسن (1385)، عصر مفرغ ایران، سمت، تهران.
قاسمی، محمود (1386)، متالوگرافی و فلزات باستانی، فصلنامه پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی، شماره 18، صص؟؟؟؟؟؟؟؟؟.
گرین، ویلفرد و دیگران (1376)، مبانی نقد ادبی، فرزانه طاهری، نیلوفر، تهران.
گیرشمن، رومن (1346)، هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی، عیسی بهنام، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
گیرشمن، رومن (1381)، ایران از آغاز تا اسلام، محمد معین، علمی و فرهنگی، تهران.
لینتون، رالف (1337)، سیر تمدن، پرویز مرزبان، دانشگاه تهران، تهران.
مجیدزاده، یوسف (1376)، تاریخ و تمدن بین­النهرین، علمی و فرهنگی، تهران.
مورتگات، آنتون (1377)، هنر بین­النهرین باستان، هنر کلاسیک خاور نزدیک، رحیم صراف و زهرا باستی، سمت، تهران.
مهرآفرین، رضا (1375)، بررسی نشانه­های تمدنی نقوش حیوانی بر روی مهرهای استوانه­ای ایلام، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
میتفورد، میراندا بروس (1388)، فرهنگ مصور نمادها و نشانه ها در جهان، ابوالقاسم دادور، زهرا تاران، دانشگاه الزهرا، تهران.
میرمحمدی تهرانی، نیلوفر (1380)، بررسی و طبقه­بندی مفرغ­های لرستان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
هال، جیمز (1380)، فرهنگ نگاره ای نمادها در هنر شرق و غرب، رقیه بهزادی، فرهنگ معاصر، تهران.
 
Agrawal, D. P. (2000), Ancient Metal Technology and Archaeology of South Asia, Aryan Books International, New Delhi.
Cooper, J. C. (1968), Illustrated Encyclopedia of Traditional Symbols, Thomes and Hudson, London.
Godard, A. (1965), The art of Iran, George Allen, London.
Herzfeld, E. (1976), Iran in the ancient East, Oxford University Press.
Porada, E. (1962), The Art of ancient Iran, Pre-Islamic cultures, Crown Publishers, New York.
Read, Thomas (1934), Metallurgical Fallacies in Archaeological Literature, American Journal of Archaeology, Vol. 38, No ?????, pp ????????????.
Werdime, A. Theodore (1973), Beginnings of Metallurgy: A New Look, Science, Vol. 182, No ?????, pp ?????.
Zeder, M. A. (2008), Domestication and early agriculture in the Mediterranean Basin: Origins, diffusion, and impact, Proceedings of the National Academy of Sciences.