مطالعه تطبیقی نقوش گیاهی گچ‌بری‌های کاخ تیسفون با اولین مساجد ایران (مسجد جامع نائین، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع اصفهان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران

2 کارشناس ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران.

3 عضو هیئت علمی دانشکده هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

چکیده
هنر گچ­بری، از جمله هنرهای تزئینی در معماری بناهای ایران است که از دیرباز زینت بخش بسیاری از کاخ­ها و بناها قبل از دوران اسلامی و همچنین زینت­بخش بناها به خصوص مساجد دوران اسلامی بوده است. از نقوش ناب در گچبری می­توان به نقوش گیاهی اشاره کرد. در دوران قبل از اسلام، در کاخ­های ساسانی نمونه­های متنوعی از نقوش گیاهی در گچ­بری دیده شده است. هدف مقاله پیش­رو، شناخت و بررسی نقوش گیاهی در گچ­بری کاخ­های ساسانی (کاخ تیسفون) و سه مسجد تاریخی متعلق به اوایل دوران اسلامی در ایران و سپس مقایسه آنها می­باشد. نقوش گیاهی در گچ­بری­های کاخ­های ساسانی، نقوش انتزاعی از طبیعت­اند که اشکال متنوعی را می­توان در آنها یافت که عبارتند از: نقوش نخل، تاک و پیچک، انگور، انار، گل نیلوفر آبی و گل چند پر، بلوط و برگ انجیر و نقش­هایی شبیه به برگ برساو شده. سپس در دوران اسلامی که باورهای مذهبی اثر خود را بر هنر و گرایش­های هنری گذاشت؛ نقوش گچ­بری نیز بدلیل منع نقوش انسانی و حیوانی، دستخوش دگرگونی شد، به گونه­­ای که نقوش گیاهی ساسانی در کنار گردش اسلیمی و ساقه های آن و در مواردی در ترکیب با کتیبه نگاری آیات قرآنی زینت بخش بناها شدند.

کلیدواژه‌ها


فهرست منابع
انصاری، جمال (1365)، گچبری دوران ساسانی و تاثیر آن در هنرهای اسلامی، فصلنامه هنر، شماره (19)، ص 319.
ایران نژاد، محمد حسین (1381)، مسجد و محراب اولجایتو، مجله مسجد، شماره (65)، صص53-48
پوپ، آرتور اپهام (1373)، معماری ایران، مترجم: غلامحسین صدری افشار، فرهنگیان، چاپ سوم، تهران.
پیرنیا، محمد کریم (1387)، سبک شناسی معماری ایرانی، تدوین دکتر غلامحسین معماریان، سروش دانش، تهران.
خزائی، محمد (1381)، هزار نقش، موسسه مطالعات هنر اسلامی، تهران.
رضایی مهوار، میثم (1389)، معماری و تزئینات گچ‌بری در مسجد جامع اردستان، پیام بهارستان، سال سوم، شماره 9، ص 4.
زمانی، عباس (1352)، طرح اربسک و اسلیمی در آثار تاریخی اسلامی ایران، مجله هنر و مردم، شماره(126)، صص34-17.
سجادی، علی (1367)، هنر گچبری در معماری اسلامی ایران، مجله اثر، شماره (25)، صص214-194.
کوه نور، اسفدیار(1383)، جلوه گری نقوش هندسی در آثار هنرهای سنتی ایران، نور حکمت، مشهد.
کیانی، محمد یوسف (1374)، تزئینات اسلامی وابسته به معماری ایران در   دوره اسلامی، سازمان میراث فرهنگی، سمت، تهران.
گدار، آندره (1368)، اردستان و زواره، آثار ایران، جلد چهارم، مترجم: ابوالحسن سروقد مقدم، آستان قدس رضوی، مشهد.
گریشمن، رومن (1378)، بیشاپور، جلد دوم، مترجم: اصغر کریمی، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران.
ندیم، فرناز (1386)، نگاهی به نقوش تزئِنی در هنر ایران، مجله هنر، دوره چهارم، شماره (4)، ص17.
هزاوه ای، هادی(1363)، اسلیمی، زبان از یاد رفته، فصلنامه هنر، شماره(6)، ص96.
http://www.metmuseum.org/Collections/search-the-collections/30001277 (1392/03/20)
http://www.metmuseum.org/Collections/search-the-collections/30001324 (1392/03/20)
http://images.metmuseum.org/CRDImages/an/original/DP232256.jpg (1392/03/20)
ttp://www.metmuseum.org/Collections/search-the-collections/30001300 (1392/03/20)
http://www.metmuseum.org/Collections/search-the-collections/30001290 (1392/03/20)
http://www.metmuseum.org/Collections/search-the-collections/322636 (1392/03/20)
http://metmuseum.org/Collections/search- the-collections/322647/ (1392/03/20)
http://metmuseum.org/collections/search-the-collections/30001308 (1392/03/20)
http://images.metmuseum.org/CRDImages/an/original/vss32_150_20aa.jpg (1392/03/20)
http://irandoc.ac.ir/odlis/ (1392/03/20)