پژوهشی برای معرفی شاهنامه مصور نو یافته از دوره صفوی (شاهنامه شاملو) متعلق به کتابخانۀ کاخ موزۀ نیاوران، تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشکده هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

چکیده
شاهنامه بیش از هر اثر ادبی در ایران مصور شده و نسخه­های مصور ارزشمندی از آن تا به امروز شناخته شده است. با اینحال برخی از آنها تا کنون ناشناخته مانده­اند. نسخه­ای که در اینجا معرفی می­شود، پیش از انقلاب در اختیار دفتر مخصوص فرح پهلوی قرار داشته و در روز عید سال 1355، به مناسبت پنجاهمین سال شاهنشاهی پهلوی توسط فرح به شاه ایران اهدا شده است. این نسخه که تا سال­ها پس از انقلاب دسترسی به آن مقدور نبوده، تاکنون از نظر محققان پنهان مانده و از آن در نوشته­های محققان هنر ایران خبری داده نشده است. از تجدید جلد، مرمت و کیفیت نقاشی­ها می­توان پی برد که پیش از دوران پهلوی در کتابخانه قاجارها جای داشته است و اینک مامن آن کتابخانه کاخ نیاوران تهران است. این مقاله نسخه حاضر را که به سفارش حسین خان شاملو حاکم هرات در سال 1008 قمری صورت اتمام یافته، معرفی و  آن را به اسم "شاهنامه شاملو" نامگذاری می­کند. تحقیق حاضر  به روش تحلیل آثار با بر رسی خود نسخه و با استفاده از منابع کتابخانه­ای انجام شده است. شاهنامه شاملو در مجموع 44 نگاره بدون امضا دارد و به خط نستعلیق جانی ابن محمد قاسم محمد مومن مشهور به "اصح کرمانی" است.

کلیدواژه‌ها


فهرست منابع
 بیانی، مهدی (1363)، احوال و آثار خوشنویسان (جلد سوم و چهارم)، انتشارات علمی، تهران.
 ترکمان، اسکندر بیک (1387)، تاریخ عالم آرای عباسی (دوره دو جلدی)، زیر نظر و با تنظیم فهرستها و مقدمه: ایرج افشار، انتشارات امیر کبیر، تهران.
 ریشار، فرانسیس (1383)، جلوه های هنر پارسی، نسخه های نفیس ایرانی قرن 6 تا 11 هجری قمری موجود در کتابخانه ملی فرانسه، ترجمه ع. روح بخشیان، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
 سومر، پرفسور فاروق (1371)، نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی، مترجمین: دکتر احسان اشراقی و دکتر محمد تقی امامی، نشر گستره، تهران.
 شریف زاده، سید عبدالمجید (1370)، نامور نامه، معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی با همکاری اداره کل موزه های تهران، تهران.
 فردوسی، حکیم ابواقاسم (1357)، شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی (متن کامل)، موسسه انتشارات امیر کبیر، تهران.
 قمی، قاضی احمد ( 1352)، گلستان هنر، به تصحیح احمد سهیلی خوانساری، کتابخانه منوچهری، تهران.
 عالی افندی، مصطفی (1369)، مناقب هنروران، ترجمه دکتر توفیق ه. سبحانی، سروش، تهران.
 کریم زاده تبریزی، محمد علی (1364)، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران، جلد دوم، مستوفی، تهران.
 کریم زاده تبریزی، محمد علی (1370)، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران، جلد سوم، لندن.
 نجفی، سید محمد باقر (1375)، شاهنامه های ایران، سفارت جمهوری ایران در آلمان، کلن.
 Stchoukine, Ivan (1964), Les Peintures Des Manuscrits De Shah Abbas I A La Fin Ded Safavis, librairie orientaliste paul geuthner, Paris.