شیوه تبریز مکتب ترکمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه گرافیک و عکاسی ، دانشکده هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

کانون هنری تبریز در سال­های ۸۹۶-۸۸۳ ﻫ یعنی سال­های سلطنت سلطان یعقوب آق قویونلو، بدیل کانون هنری هرات در زمان سلطان حسین بایقرا (۹۱۱-۸۷۵ ﻫ) بود. پیش از همه، کانون هنری سلطان یعقوب، مجالس و محافل ادبی و هنری و علمی او و هنرپروران و هنرمندان زمان وی پژوهیده شد. تتبع آثار بازمانده از این دوره، نسخه نگاره­ها، عمارات، مرقعات و غیره، از ملزومات بود. ویژگی­های این آثار و کیفیت تولید آنها که جملگی در رقابت با مکتب هرات صورت می­گرفت، فحص شد. نتایج حاصله، بویژه در مورد هنرمندان و تولیدات دو کانون هنری تبریز و هرات حاکی از آن بود که بین این دو کانون، رقابتی پنهان و عیان، در کار بود. ارتباط دوستانه و مودت آمیز سلطان یعقوب با دربار سلطان حسین بایقرا، در نتایج حاصله نقشی در خور داشت. در این بررسی و پژوهش، از روش تجزیه و تحلیل یافته­ها و داده­ها، با کیفیت چند و چونی و بازیافت جزئیات برآمده از سه فرآیند در هم تافته وصف (چیستی) ارزیابی (چگونگی) و تحلیل (چرایی) استفاده شده است. با این روش استقرایی و رویکرد علمی، تصویری گویا و کل نما از کانون هنری تبریز در دوره سلطان یعقوب آق قویونلو فراز آمد.

کلیدواژه‌ها


براون، ادوارد (۱۳۵۱)، ازسعدیتاجامی، ترجمه علی اصغر حکمت، امیرکبیر، تهران.
بیات، بایزید (۱۳۸۲)،تذکرههمایونواکبر، تصحیح هدایت حسن، اساطیر، تهران.
بیانی، مهدی (۱۳۶۳)، احوالواثارخوشنویسان، جلدهای ۲-۱ و ۴-۳، علمی، تهران.
جوازافاباربارو و دیگران (۱۳۴۹)، سفرنامهونیزیاندرایران، ترجمه منوچهر امیری، خوارزمی، تهران.
حافظ احسین کربلائی(۱۳۸۳)، روضاتالجنانوجناتالجنان، جزء اول، تصحیح جعفر سلطان القرائی، ستوده، تبریز.
حیدر دوغلات (۱۳۸۳)، تاریخرشیدی، چاپ عباسعلی غفاری فرد، میراث مکتوب، تهران.
خنجی، روزبهان (۱۳۸۲)، تاریخعالمآرایامینی، به کوشش محمد اکبر عشیق، میراث مکتوب، تهران.
خواندمیر (۱۳۵۳)، حبیبالسیر، جلد۴، خیام، تهران.
روملو، حسن (۱۳۴۹)، احسنالتواریخ، تصحیح الحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
ریشار، فرانسیس (۱۳۸۳)، جلوههایهنرپارسی، ترجمه روح بخشان، وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی، تهران.
سام میرزا (۱۳۱۴)، تحفهسامی، چاپ وحید دستگردی، مهرمغان، تهران؛ 1384، چاپ رکن الدین همایونفرخ، اساطیر، تهران.
صفا، ذبیح­الله (۱۳۵۴)، تاریخادبیاتدرایران، جلد۴، دانشگاه تهران، تهران.
عالی افندی، مصطفی (۱۳۶۹)، مفاحبهنروران، ترجه توفیق سبحانی، سروش، تهران.
فخری هروی (۱۳۴۵)، روضهالسلاطین، تصحیح عبدالرسول خیامپور، دانشگاه ادبیات تبریز، تبریز.
قاضی احمد قمی (۱۳۶۶)، گلستانهنر، به کوشش احمد سهیلی خوانساری، منوچهری، تهران.
کوشا، بوداق منشی قزوینی (۱۳۸۸)، «بخش احوالخطاطان و نقاشان کتاب جواهر الاخبار»، نامهبهارستان، شماره ۱۵، ص ۱۱۱.
منجم باشی (۱۲۸۵ ق.)، صحائفالاخبار، جلد۲، بی نا، استانبول.
میرخواند (۱۳۸۰)، روضهالصفا، جلد۱۱، اساطیر، تهران.
میرعلیشیر نوایی (۱۳۶۳)، مجالسالنفائس، به کوشش علی اصغر حکمت، منوچهری، تهران.
یحیی بن عبدالطیف قزوینی (۱۳۶۳)، لبالتواریخ، بینیاد و گویا، تهران.
 
Minorsky, V (1939-42), A civil and military review in Fars in 881/1776, BSOAS, Vol. 10, pp.141-178.
Robinson, B (1979), The Turkman School to 1503, in The art of Book in central Asia, ed. Gray, Unesco, London.
Robinson, B (1958), Descriptive Catalogue of the Persian Painting in the Bodelian library, Oxford University, Oxford.
Rubi, Y (1981), Mehmed II Fatih and Fatih Album, Islamic Art, Vol. I, New York, pp.42-43.
Sakisian, A (1929), la Miniature persane, van ovest, Paris- Bruxelles.
Thackston, W (2001), Album prefaces and other documents, Brill, Leiden.
Togan, Z. V (1953) Topkapi Saraxida Dort Conta, Islamic Tefkiklery Pergisi, Vol.I, pp.73-89.
Uluc, L (2006), Turkman Governors, Shiraz Artisan and Ottoman collectors, Turkiye is, Bankası…, Istanbul.