تبیین و تطبیق وجوه بی‌علاقگی در تجربه‌ی زیباشناختی از نظر کانت، شوپنهاور و نیچه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه

2 دانشگاه سمنان

چکیده

بی‌علاقگی یکی از ویژگی‌های اساسی تجربه زیباشناختی قرن هجدهم بریتانیا و آلمان است. در این پژوهش با روش تحلیلی-تطبیقی، چیستی مولفه‌ها و وجوه بی‌علاقگی در شاخه آلمانی آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. هدف از شناخت وجوه بی‌علاقگی، ایجاد تمایز میان تجربه‌ی زیباشناختی و سایر تجارب شناختی، اخلاقی و نیز ذوقی است. قائل‌شدن به چنین تفکیکی، از جستجو در آرای کانت حاصل شده است. اما آیا دیدگاهی به این سرسختانه که در مرحله اول به خودمختاری و جدایی تجربه و امر زیباشناختی از سایر تجارب می‌انجامد، در تفکر شوپنهاور و نیچه هم قابل پیگیری است؟ این پژوهش با تأمل در زیباشناسی سه متفکر یعنی کانت؛ شوپنهاور و نیچه، بی‌علاقگی را در سه دسته نظری، عملی و حسی قابل تقسیم می‌بیند و بر این نکته تأکید می‌کند که کانت در هر سه شاخه با رادیکال‌ترین نحوه نگاه، زمینه اساسی اندیشه شوپنهاور و نیچه را فراهم آورده است. نتیجه اینکه شوپنهاور با تغییراتی در این رویکرد، همچنان نوکانتی باقی می‌ماند، اما مسیر حرکت نیچه به منزله یک متفکر پساکانتی در بخش بی‌علاقگی حسی (به ویژه در تبارشناسی اخلاق)، به جهت رویکرد و تأکیدات متفاوت، از تفکر کانت فاصله می‌گیرد. از این‌رو، این پژوهش رویکرد کانت را سرسخت، دید شوپنهاور را منعطف و نگاه نیچه را در بحث بی‌علاقگی، ضعیف ارزیابی می‌کند. 

کلیدواژه‌ها


   تایشمن، جنی، وایت، گراهام (1386)، فلسفه‌ی اروپایی در عصر نو، مترجم: محمدسعید حنایی کاشانی، مرکز، تهران.
   سوانه، پیر (۱۳۹۳)، مبانی زیبایی‌شناسی، مترجم: محمدرضا ابوالقاسمی، ماهی، تهران.
   شلی، جیمز (1395)، مفهوم امر زیباشناختی، مترجم: محمدرضا ابوالقاسمی، ققنوس، تهران.
   شوپنهاور، آرتور (1375)، هنر و زیباشناسی، مترجم: فواد روحانی، زریاب، تهران.
   شوپنهاور، آرتور (1388)، جهان همچون اراده و تصور، مترجم: رضا ولی‌یاری، مرکز، تهران.
   کالینسون، دایانه (1385)، تجربه‌ی زیباشناختی، مترجم: فریده فرنودفر، فرهنگستان هنر، تهران.
   کانت، ایمانوئل ( ۱۳۸۸)، نقد قوه‌ی حکم، مترجم: عبدالکریم رشیدیان، نشر نی، تهران.
   کورنر، اشتفان (۱۳۸۰)، فلسفه کانت، مترجم: عزت الله فولادوند، خوارزمی، تهران.
   کوکلمانس، یوزف.ی (1388)، هیدگر و هنر، مترجم: محمدجواد صافیان، پرسش، تهران.
   لاکست، ژان (۱۳۹۰)، فلسفه هنر، مترجم: محمدرضا ابوالقاسمی، نشر ماهی، تهران.
   لانگنس، بئاتریس (1390)، خط مشی محوری کانت در تحلیل امر زیبا، مترجم: عبدالله امینی، کتاب ماه هنر،   شماره 157، صص 133-120.
 
   نیچه، فردریش (۱۳۵۲)، دجال، مترجم: عبدالعلی دستغیب، تهران، آگاه.
   نیچه، فردریش (۱۳۷۷)،زایش تراژدی، مترجم: رویا منجم، تهران، پرسش.
   نیچه، فردریش (۱۳۸۱)، انسان مصلوب (آنک انسان)، مترجم: رویا منجم، نشر مس، تهران.
   نیچه، فردریش (۱۳۸۴)، انسانی زیاده انسانی، مترجم: ابوتراب سهراب، محمد محقق نیشابوری، مرکز، تهران.
   نیچه، فردریش (۱۳۸۷)، اراده‌ی معطوف به قدرت، مترجم: محمد باقر هوشیار ، فرزان، تهران.
   نیچه، فردریش (1393)، فلسفه در عصر تراژیک یونانیان، مترجم: مجید شریف، جامی، تهران.
   نیچه فردریش (۱۳۹۴)، غروب بتها (فلسفیدن با پتک)، مترجم: داریوش آشوری، آگه، تهران.
   نیچه، فردریش (۱۳۹۵)، تبارشناسی اخلاق، مترجم: داریوش آشوری، آگه، تهران.
   هایدگر، مارتین (۱۳۹۳)، نیچه (جلد دوم)، مترجم: ایرج قانونی، آگاه، تهران.
       هنریش، دیتر (۱۳۸۲)، تبیین کانت از داوری زیباشناختی، مترجم: مجید ابوالقاسم‌ زاده، زیباشناخت،شماره ۹، صص ۱۴۰- ۱۲۳.
 
Townsend, Dabney (1987), From Shaftesbury to Kant: the development of the    concept of aesthetic experience, Journal of the History of Ideas, No. 48, pp.287-305.‏
Kieran, Matthew (2005), Revealing Art, Routledge, London & New York.
Kreitman, N (2006), The varieties of aesthetic Disinterestedness, Contemporary Aesthetics, No.4, https://contempaesthetics.org/newvolume/page/article.php?article ID =390 ,(date of access: 2017. 1. 30)