گاهنگاری و تحلیل موضوعی نقوش گچی نویافته‌ در اطاق منقوش خانه میرمیران (ورزنه‌، اصفهان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد ، دانشگاه تهران

3 کارشناس ارشد باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران

چکیده

موضوع مطالعاتی پژوهش حاضر، تزیینات گچ‌بری منزل میرمیران واقع در شهر ورزنه اصفهان است. این خانه یک نمونه‌ی بارز از دیوارنگاری منازل در دوره صفوی است. هدف از پژوهش بررسی تکنیکی، موضوعی و سبکی تزیینات نقاشی گچی منزل میرمیران و ارائه گاهنگاری پیشنهادی بصورت مقایسه‌ای است. مهمترین پرسش مطرح شده تاریخ ساخت آن بر پایه تزیینات و نقاشی‌های آن و این که نقاشی‌های طرح شده با چه هدف و انگیزه انجام و موضوع یا موضوعات موجود در آن چه بوده است؟ توصیف منزل، شرح تزیینات و نگاره‌های آن، شیوه‌ی اجرای این تزیینات، تحلیل نقوش و مقایسه‌ی آن با نمونه-های مشابه، گاهنگاری پیشنهادی، بحث و استدلال موضوعی نقوش و دلیل انتساب آن به دوره صفویه در مقاله حاضر آمده است. همچنین، شباهت نقوش نامبرده با تزئینات منزل پیرنیا در نائین انکار ناپذیر بوده است. مقالة پیش‌رو دربرگیرنده‌ی مقایسه‌ی تطبیقی و ریشه‌یابی این شباهت نیز هست. روش تحقیقِ مقاله‌ی حاضر تاریخی و توصیفی- تطبیقی است. مهمترین نتایج بدست آمده تاثیر نقاشی‌های گچی منزل میرمیران از سبک نگارگری اصفهان و رضا عباسی و شاگردانش بوده و نقش غیرقابل انکار آن در مقایسه با خانه پیرنیا در نایین است. مطالعه انجام شده تاریخ نسبی آن را به نیمه‌ی دوم قرن یازده قابل انتساب می‌داند.

کلیدواژه‌ها


آقاجانی اصفهانی، حسین و اصغر جوانی (1385)، دیوارنگاری عصر صفویه در اصفهان، فرهنگستان هنر، تهران.
عیسی اسفنجاری کناری، لیلا ذاکر عاملی(1385) معماری خانه های صفوی میبد، مجموعه مقالات معماری و شهرسازی، تهران، فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری "متن"، صص: 81-72
آژند، یعقوب (1378)، نگارگری ایران (پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران)، انتشارات سمت،تهران.
آژند، یعقوب (1385)، مکتب نگارگری اصفهان، فرهنگستان هنر، تهران.
ابن خردادبه، عبیدا... بن عبدا... (1371)، مسالک و الممالک، ترجمه سعید خاکرند، موسسه مطالعات و انتشارات تاریخ میراث ملل، تهران.
اسماعیلی جلودار، محمد اسماعیل (1386)، " گزارش بررسی و شناسایی شهر شهر سبا(ریگ سرای) ورزنه"، تهران، پژوهشکده باستان شناسی، منتشر نشده.
اسماعیلی جلودار، محمد اسماعیل (1391) "چشم انداز باستان­شناختی ساحل شرقی باتلاق گاوخونی" نامورنامه،مقالههایىدرپاسداشتیادمسعودآذرنوش، صص: 189-206 ، انتشارات ایران نگار، تهران
بابایی، بهزاد (1386)، بررسی جنبه های زیبایی شناسی شخصیت­ها در نقاشی دوره صفویه، مجموعه مقالات نگارگری گردهمایی مکتب اصفهان، جلد اول، صص 121-170
تحویلیان، حسین (1381)، مکتب نقاشی صفوی اصفهان، اصفهان. سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
حاجی محمد علیان، علمدار و مجید منتظر ظهوری (1391)"تاریخچۀ باستانشناختی استان اصفهان" مجموعه مقالات هشتادسالباستانشناسیایران، به کوشش یوسف حسن­زاده و سیما میری، تهران، موزۀ ملی ایران.
خزائی، محمد(1386)، عوامل موثر در شکل­گیری مکتب نگارگری اصفهان، مجموعه مقالات نگارگری گردهمایی مکتب اصفهان، جلد اول، صص 1-14
خودداری نایینی، سعید(1388) کاخواره نایین(طلیعه دیوارنگاره­های سبک اصفهان)، تهران، فرهنگستان هنر.
زمرشیدی، حسین(1389)، گنبد و عناصر طاقی ایران، تهران، نشر زمان.
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان (1386)، گزارش ثبتی بنای میرمیران، اصفهان، اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان، منتشر نشده.
شریف­زاده، عبدالجید، (1375)، تاریخ نگارگری در ایران، تهران، انتشارات حوزه ی هنری.
شعرباف، اصغر(1372)، گره و کاربندی، تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی.
صادق بیگ افشار(1963)، قانون الصور، ترجمه دوسه نت عادل قاضی اف، باکو، نشریات فرهنگستان علوم جمهوری شوروی آذربایجان.
قزوینی، محمد بن زکریا (1283)، عجایب المخلوقات، به سعی و اهتمام محمد نصیر خوانساری، چاپ سنگی، طهران
عبدی، ناهید و آزاده پنیریان(1393)، بررسی آیکونوگرافیک دیوارنگاره­های کاخ چهلستون اصفهان با مضمون گلگشت و  سرور، نامه ی هنرهای تجسمی و کاربردی، شماره 13، صص 95-110
کنبی، شیلا(1385)، هنر و معماری صفویه، ترجمه مزدا موحد، تهران، انتشارات فرهنگستان هنر.
گری، بازل، (1384)، نقاشی ایران، ترجمه عربعلی شروه، تهران، نشر دنیای نو.
ماچیانی، حسینعلی (1380)، مبانی آموزش گل و مرغ، تهران، انتشارات کلهر.
مجرد تاکستانی، اردشیر، (1372)، راهنمای نقاشی و کتاب آرایی در ایران، قم، انتشارات آستان مقدس حضرت معصومه.
مستوفی، حمدالله (1362)، نزهه القلوب، مقاله­ی سوم، تهران، دنیای کتاب.
ناتل  خانلری، پرویز (1359)، دیوان حافظ (با تصحیح پرویز ناتل خانلری)، تهران، انتشارات  فرهنگستان  ادب و هنر ایران.
نوروزی، مهران(1392)، "ویژگی­های تزیینات گچی خانه میرمیران ورزنه و مطالعه تطبیقی آن با خانه پیرنیا در نایین" رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، استاد راهنما دکتر صالحی کاخکی و استاد مشاور دکتر میترا شاطری
هنرفر، لطف الله(1344)، گنجینه­های آثار تاریخی اصفهان، تهران،چاپخانه امامی اصفهان.
Herbert, Thomas, Travels in Persia, (1622-1627), George Routledge and Sons, London, 1928.
Welch, Anthoney (1972), Collection of Islamic Arts, vol. 1, Geneva, and Château de Bellerive.