تنوع طرح و نقش در کوبه های ابنیه ی تاریخی بافت سنتی شهر یزد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هنر آموز

2 استادیار گروه هنر

چکیده

کوبه، اولین شیئی ا‌ست که انسان، پیش از وارد شدن به فضای معماری ایرانی، لمس می‌کند و تزئینات آن، می تواند بهترین آغاز بر منظر خیال معمار ایرانی باشد. از آنجا که سازندگان کوبه، در طراحی فرم کلی و نقوش تزئینی، جدای استفاده از نقوش معنادار، به خوبی تخیل را با تکنیک های مختلف اجرا در قالب تجربه ای زیسته آمیخته اند و از آنجا که فرم کلی کوبه ها و چیدمان نقوش آن‌‌، به ندرت به صورت خاص مورد توجه پژوهندگان قرار گرفته‌ است، این مقاله کوشیده است با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، به چیستی و چگونگی فرم و تزئینات کوبه ها و سپس طبقه بندی نقوش آن ها به صورت موردی، در بافت سنتی شهر یزد، بپردازد. بر این اساس مشخص شد، قلمزنی و مشبک کاری، دو شیوه ی تزئین کوبه ها و فرم سروی شکل بزرگ، رایج ترین فرم کوبه در یزد بوده است. شیوه قلمزنی که رونق بیشتری داشته، تنها بر کوبه های گرد با حاشیه ی حلقه ای و سروی بزرگ دیده می شود. همچنین چیدمان عناصر تزئینی بر کوبه، متأثر از فرم کلی شیء و موضع تزئینی بوده و تزئینات، به ترتیب اهمیت، بر نقوش هندسی، گیاهی، حیوانی و نوشته، تمرکز یافته‌اند.

کلیدواژه‌ها


احسانی، محمدتقی(1390)، هفت هزارسال فلزکاری در ایران، انتشارات علمی و فرهنگی، چهارم، تهران.
افشار، ایرج(1374)، یادگارهای یزد، جلد دوم، انجمن آثار مفاخر فرهنگی و خانه ی کتاب یزد. دوم، تهران.
الن، جیمز ویلسن (1381)، هنر فولاد سازی در ایران، ترجمه ی پرویز تناولی، فرهنگسرای یساولی و بنیاد میراث ایران، اول، تهران.
پوپ، آرتور اپهام، شرودر، اریک و اکرمن، فیلیکس(1399)، شاهکارهای هنر ایران، ترجمه، اقتباس و نگارش پرویز ناتل خانلری، انتشارات علمی و فرهنگی، هفتم، تهران.
پوپ، آرتور اپهام،اکرمن، فیلیکس(1394)، سیری در هنر ایران، جلد ششم، ترجمه ی سیروس پرهام، انتشارات علمی و فرهنگی، دوم، تهران. حاجی قاسمی، کامبیز(1383)، گنجنامه، جلد چهاردهم، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی و انتشارات روزنه، اول، تهران.
دهخدا، علی اکبر(1377)، لغتنامه ی دهخدا، موسسه ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، دوم، تهران.
دیماند، موریس اسون(1389)، راهنمای صنایع اسلامی، ترجمه ی عبدالله فریار، شرکت انتشارات علمی فرهنگی، چهارم، تهران.
شیرین بخش، زهره(1394)، اصطلاح نامه ی صنایع دستی و هنرهای سنتی؛ فلزکاری، بنیاد ایران شناسی، اول، تهران.
قهرمانی، ابوالفتح (1375)، یزد نگین کویر، انجمن کتابخانه های عمومی یزد، اول، تهران.
کیان، مریم(1381)، چلنگری در هنرهای سنتی، ماهنامه کتاب ماه هنر، سال پنجم(4و3)،صص 62-66.
مسرت، حسین(1376)، یزد یادگار تاریخ، نشر رامین، اول، تهران.
مصطفوی گرجی، سیده طاهره و زارعی، شیدسا(1393)، بررسی کوبه های درهای شهمیرزاد از قاجاریه تا امروز، مجموعه مقالات دومین همایش ملی هنر تبرستان- معماری بومی ، بابلسر، دانشگاه مازندران،صص 221-213.
مفیدی، سحر(1397)،روش تحقیق در هنر، علم استادان، اول، تهران. مهرنگار، منصور(1390)، بررسی جلوه های نمادین(نوشتار و نقش) بر پهنه ی درهای خانه های سنتی یزد، ماهنامه کتاب ماه هنر، سال چهاردهم(9)،صص 64-81.
وولف، هانس. ای(1372)، صنایع دستی کهن ایران، ترجمه ی سیروس ابراهیم زاده، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، اول، تهران.