ویژگی‌های ساختاری و موضوعی آثار هاکوپ هوناتانیان، نقاش ناشناس دربار ناصرالدین‌شاه (پیش و پس از مهاجرت به ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد پژوهش هنر، گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه نقاشی و مجسمهسازی، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران. ایران.

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، مطالعه آثار هاکوپ هوناتانیان نقاش ناشناس دوره ناصرالدین‌شاه قاجار، از دیدگاه موضوع و ساختار بود. برخلاف باور عمده­ی پژوهشگران هنری، پس از مرگ صنیع‌الملک، کمال­الملک نقاش­باشی دربار ناصری نبوده است بلکه هاکوپ هوناتانیان نقاش ارمنی، پس از مهاجرت به ایران عنوان نقاش­باشی دربار را از آن خود کرد. در این مقاله تلاش شد تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی علاوه بر معرفی هاکوپ هوناتانیان، تحلیلی بر آثار وی انجام شود تا ضمن یافتن پاسخی مناسب برای فرضیه تحقیق مبنی بر وجود یا عدم وجود عناصر جدید در آثار وی، تأثیر عناصر مربوط بر نقاشی این دوره نیز مورد نقد و بررسی قرار گیرد. به لحاظ ساختارشناسی، وجود عناصری نو مانند نقاشی از شخص شاه در طبیعت و استفاده از سلاح جنگی برای نمایش قدرت مشاهده شد و به لحاظ موضوعی بعد از مهاجرت، آثار ایشان در موضوعات درباری و مذهبی گسترش یافت. این موضوع احتمالاً نشان می­دهد که هاکوپ هوناتانیان با وجود آن که یک نقاش غیر ایرانی است، برای ارائه آثار خود، علاوه بر توجه به فرهنگ آن زمان برای آفرینش اثر با استقلال فکری، عناصر بصری جدیدی را در نقاشی‌های خود خلق کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


امانت، عباس، (1383)، ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، نشر کارنامه، تهران، ص38 و ۵۲ .
آژند، یعقوب، (1385)، مکتب نگارگری اصفهان، فرهنگستان هنر، تهران، ص ۷.
آوری، پیتر، (1363)، تاریخ معاصر ایران (ج1)، مهرآبادی، محمد رفیع، انتشارات عطایی، تهران، ص ۶۹.
پاکروان، امینه، (1377)، آقامحمد خان قاجار، نشر جامی، تهران، ص ۳۷ - ۳۸.
پورمند، حسنعلی و داوری، روشنک، (۱۳۹۱)،تصویر شاهانه و بازنمایی قدرت در قاجاریه، نشریه مطالعات تطبیقی هنر، شماره 4، ص ۹۹ (۱۰۶-۹۳).
حسینی، سید مهدی، (1389)، کارگاه هنر (2)، وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تهران، ص ۱۵۵. خاتون‌آبادی، افسانه، (۱۳۹۰) شعر و نقاشی در دوران قاجار چالش سنت و مدرنیته، ادبیات پارس معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره 2، ص ۴۰ ( ۳۹-۵۵).
خاچاطور، زویا و شمعی، پروانه، (۱۳۸۷)، هاکوپ هوناتانیان نقاش دربار ناصری، پیمان، شماره 46، ص ۱۰۷- ۱۱۷ (۱۰۷- ۱۱۷).
داندیس، اِ دونیس،(1389)، مبادی سواد بصری، ترجمه‌ی مسعود سپهر، انتشارات سپهر، تهران، ص ۱۰۹.
ذکاء، یحیی، (۱۳۷۸)، هاکوپ هوناتانیان، طاووس، شماره ۱، ص ۳۱- ۳۴.
سودآور، ابوالعلا، (1380)، هنر دربارهای ایران، نشر کارنگ، تهران، ص ۱۴.
مارتیکیان، یقشه، (۱۹۷۱) تاریخ هنرهای تجسمی ارمنیان، بی‌نا. محسنیان‌راد، مهدی، (1387)، ایران در چهارکهکشان ارتباطی، انتشارات سروش، تهران، ص ۸۲۱.
محمدزاده، مهدی، (۱۳۸۶)، نشان‌های مصور و تقدیس قدرت در قاجاریه، فصل‌نامه گلستان هنر، شماره 8، ص ۶۲ (۶۱-۶۸).
مخلص، فرنوش، (۱۳۹۳)، ساختار کلیسا‌های اُرتدکس ارمنستان، فصلنامه هنر و تمدن شرق، شماره 5، ص ۳۹ (۳۳- ۴۱).
مکسوب، شاهرخ، (۱۳۷۸)، درباره هنر نقاشی قاجار، ایران‌نامه، شماره 3. ص ۴۱۲ ( ۴۰۵- ۴۲۱).
نظری، فاطمه، (۱۳۹۰)، کالبدشکافی تصویری از کتاب هزار و یک شب، فصلنامه علمی- پژوهشی نگره، شماره ۱۷، ص ۶ (۵- ۱۴). Anonymous. 2018a. Colonel M.B Buchkiev, Retrieved “http://www.warstar.info /glinka_russky_army_kostjum/albom_glinka_4.html”“https://en.wikipedia.org/wiki/Hakob_Hovnatanyan#/media/File:A._Hovnatanian._Captain_Buchkiev._1854.jpg” [Verified 19 May 2018].
Anonymous. 2018b. Natali Teumain, Retrieved “http://www.gallery.am/viewauthor .php? id http://wikipedia.org/wiki/Hakob Hovnatanyan#/media/file: portrait of Natali Teumain” [Verified 19 May 2018].
Diba, Layla. Royal Persian Painting. The Qagar Epoch (1785). New York I.B. Touris Publishers. 1998, 239.