اقتباس و برگرفتگی بینافرهنگی در دو نسخه تصویرسازی شده از داستان هفتواد و کِرم، با استفاده از نظریه ترامتنیت ژرار ژنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری هنر اسلامی،گروه هنر اسلامی، دانشکده هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فرانسه و لاتین، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

نگاره هفتواد و کِرم به عنوان اثر رضا هروی، تجلی‌گاه هنرِ هند در بستر هنر ایران است. این اثر برگرفته از نگاره دوست‌محمد، نقاش برجسته صفوی بوده و در آلبوم جهانگیر نگهداری می‌شود. مسئله، علت بازآفرینی و اقتباس اثر دوست‌محمد توسط فردی به نام رضا هروی و در دربار هند می‌باشد. این پژوهش در تلاش است تا به دو سوال پاسخ دهد: در این فرآیند برگرفتگی، چه نظام‌های نشانه‌های در آن تغییر یا حذف یافته که منجر به تغییر معنا شده است و این دو نگاره چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟ هدف، دستیابی و تشخیص نوع دگرگونی‌ها در بیش‌متن رضا هروی می‌باشد. تاکنون در مورد آثار اقتباسی هِروی هیچ پژوهشی صورت نگرفته و لذا خلاء اطلاعاتی وجود دارد. این پژوهش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی بوده و دو نگاره مد نظر از دو هنرمند را با روش ترامتنیت ژرار ژنت بررسی نموده است. بر اساس نتایج بدست آمده و با بهره‌گیری از نظام‌های نشانه‌ای، در نگاره رضا هروی، جهانگیر و اردشیر پادشاه ساسانی در تقابل هم آمده درصورتی‌که در اثر دوست‌محمد، هفتواد و اردشیر مقابل‌ هم هستند لذا در این تراگونگی به واسطه تعویض و تغییر نظام‌های‌ نشانه‌ای در نگاره هروی، معنا با نوع دگرگونی‌غالب جایگشت، به‌طور کلی عوض شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اینجوی شیرازی، جمال‌الدین حسین بن فخرالدین حسن، (۱۰۱۷ه.ق)، فرهنگ جهانگیری، کتابخانه مجلس شورای ملی.
جهانگیر گورکانی، نورالدین محمد، (۱۳۵۹)، جهانگیرنامه/ توزوک جهانگیری، به کوشش محمد هاشم، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
حقایق، آذین؛ شایسته‌فر، مهناز؛ سجودی، فرزان، (۱۳۹۹)، خوانشی نشانه شناختی از یک رویای شاهانه، نشریه هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی دوره 25، شماره 4، ۵۶-۴۷.
حقیقت‌جو، لیلا، (۱۳۹۰)، پژوهشی در آثار آقا رضا جهانگیری- نگارگر ایرانی دربار جهانگیرشاه بابری، نشریه هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی شماره 4۸، ۳۸-۲۹.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن، (۱۳۷۹)، فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی، جلد اول تا پنجم، چاپ اول، انتشارات: جیحون.
عادل‌زاده، پروانه؛ پاشایی فخری، کامران، (۱۳۹۴)، بررسی انار در اساطیر و بازتاب آن در ادب فارسی، سبک شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، سال هشتم، شماره ۲۷، ۳۷۴- ۳۶۱.
فردوسی، ابوالقاسم، (1379)، شاهنامه، چاپ 6، تهران: نشر قطره.
قاسمی، علیرضا؛ کاسی، فاطمه، (۱۳۹۶)، خوانش داستان هفتواد از دید تاریخگرایی نوین و تحلیل گفتمان، فصلنامه پژوهشهای ادبی سال 14 ، شماره 56، ۸۳-۵۳.
قریب، قاسم، (۱۳۹۷)، عوامل موثر بر روابط صفویان با گورکانیان، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، سال ۱۹، شماره ۷۴، ۴۹-۲۱.
محمدی، محتشم؛ بازیاری، ایوب؛ رئیسی، مهوش، (۱۳۹۴)، شاهنامه فردوسی پیش متن شاهنامه شاه طهماسبی " با تاکید بر نگاره های داستان رستم و سهراب "، هشتمین همایش پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، ۲۷۲-۲۵۷.
مشکور، محمدجواد، (۱۳۶۹)، کارنامه اردشیر بابکان، چاپ اول، ناشر: دنیای کتاب.
نامور‌مطلق، بهمن، (۱۳۸۶)، ترامتنیت مطالعه روابط یک متن با دیگر متن‌ها، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره ۵۶، ۹۸-۸۳.
نامورمطلق، بهمن، (۱۳۹۴)، درآمدی بر بینامتنیت،چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.
نامورمطلق، بهمن، (۱۳۹9)، تراروایت، روابط بیش‌متنی روایت‌ها، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.
نامورمطلق، بهمن؛ کنگرانی، منیژه، (۱۳۸۸)، از تحلیل بینامتنی تا تحلیل بینا گفتمانی، پژوهشنامه فرهنگستان هنر، سال سوم، شماره ۱۲، ۹۴-۷۳.
نجمی، شمس‌الدین، (۱۳۹۳)، اسطورۀ هفتواد، پژوهشنامه تاریخ- سال نهم- شماره سی و ششم، ۱۷۲-۱۵۷.
نوروزی، نسترن؛ نامورمطلق، بهمن، (1397)، خوانش بیش‌متنی چهار اثر برگزیده تصویرسازی کلودیا پالماروسی با پیش‌متن‌هایی از نقاشی ایرانی، نشریه هنرهای زیبا، دوره 23، شماره 1، 16-5.
نوروزی، نسترن؛ موسوی‌لر، اشرف‌السادات؛ دانشگر، فهیمه، (۱۳۹۶)، بازخوانی بیناگفتمانی نقاشی، و سه اقتباس معاصر آن «حکایت یوسف و زلیخا»، فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ ارتباطات، سال بیستم، شماره چهل و هشتم، ۲۹۶- ۲۶۵.
Dahiya, Sumitra, (2020), An Appeal of Adaptation in Postmodern Age: A Brief Introduction to Linda Hutcheon's A Theory of Adaptation, Vol. 20:10.
Genette, Gerard, (1982), Palimpsestes, la literature au second degre,paris: seuil.
Hutcheon, Linda, (2006), A Theory of Adaptation, Britain: Published by Routledge.
P. Soucek, Priscilla, (1987), Muqarnas, Published by: BRILL, Vol. 4 (1987), pp. 166-181.
Simpson, Marianna Shreve, (1997), Sultan’s Ibrahim Mirza’s haft awrang, published by Yale university press, New Haven and London, Smithsonian Institution.
www.agakhanmuseum.org