مطالعه تطبیقی حمد میرعماد حسنی قزوینی و میرزا غلامرضا اصفهانی از منظر مؤلفه‌های زیبایی شناختی حُسن تشکیل و حُسن وضع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 کارشناس ارشد پژوهش هنر، گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

چکیده

میرعماد حسنی قزوینی(961 ه.ق) از مشهورترین خوشنویسان تاریخ هنر ایران در عصر صفویه، توانست پایه خط نستعلیق را چنان مستحکم نماید که تمام صاحبنظران خطوط اسلامی، آن را عروس خطوط بنامند. میرزا غلامرضا اصفهانی (1246ه.ق)  از نوادر خوشنویسی دورۀ قاجار نیز، شخصیتی جامع با شیوه­ خاص در تاریخ خوشنویسی ایران است. در بررسی آثار این دو هنرمند تفاوت­هایی آشکار در اجرای قطعه­نویسی مشاهده می‌شود. هدف از این پژوهش، شناخت شیوه­ خوشنویسی میرعماد حسنی قزوینی و میرزا غلامرضا اصفهانی و تطبیق قطعه­ خوشنویسی شده از سوره­ فاتحه‌الکتاب توسط این دو هنرمند از منظر مؤلفه­های زیبایی­شناختی حسن­تشکیل و حسن­وضع است. پرسش­های پژوهش عبارت‌اند از: 1-مؤلفه‌های زیبایی­شناختی شیوه­ خوشنویسی میرعماد قزوینی و میرزا غلامرضا اصفهانی کدامند؟ 2- وجوه اشتراک و افتراق و مزیت­های حسن­تشکیل و حسن­وضع در اثر میرعماد و میرزا غلامرضا از منظر مؤلفه‌های زیبایی­شناختی مطرح‌شده چیست؟ برای پاسخ به پرسش­ها ابتدا مفردات، سپس کلمات و در پایان، ترکیب­بندی و شیوه­ کرسی­بندی دو اثر موردبررسی و واکاوی زیباشناسانه قرار گرفته­است. از نتایج این پژوهش می‌توان به فهم در نوع کتابت، نحوه اجرا و چینش حروف در آثار این دو هنرمند به‌عنوان مزیت­های حسن­تشکیل و حسن­وضع اشاره کرد. همچنین تفاوت شیوه­ نگارش آنان ناشی از اختلاف در زاویه­ قلم­گذاری، ترکیب­بندی و چیدمان حروف است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • آغداشلو، آیدین. (1391). آسمانی و زمینی. تهران: فرزان روز.
  • - امیرخانی، غلامحسین. (1374). آداب الخط امیرخانی. تهران: انجمن خوشنویسان ایران.
  • - باقریان موحد، سیدرضا. (۱۳۹۱). کتابشناسی سوره حمد. آینه پژوهش، 23(3و4)، 136-121.
  • - بیانی، مهدی. (1363 ). احوال و آثار خوشنویسان. تهران: علمی.
  • - توسلی، حامد. (1398). زیبایی‌شناسی خط نستعلیق شیوه غربی و شیوه شرقی(قرن نهم هجری). مبانی نظری هنرهای تجسمی، (8)، 114-103.
  • - تیموری، کاوه. (1390). زیبایی‌شناسی در شیوۀ میرزا غلامرضا اصفهانی. رشد آزمون هنر. (27)، 45-36.
  • - جباری، صداقت. (1386). ویژگیهای زیباشناختی آثار میرعماد حسنی و بازتاب آن در تاریخ خوشنویسی ایران. رساله دکترا، دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا، گروه مطالعات عالی هنر.
  • - حسینی رشتخوار، سیده فرشته؛ قلیچ خانی، حمیدرضا؛ نعمتی بابای‌لو، علی. ( 1396). مطالعه تطبیقی شیوه خوشنویسی چلیپایی مشابه از میرزا غلامرضا و امیرخانی. پژوهش هنر، 7 (14)، 29-17.
  • - حسینی، سیدسعید؛ نادعلیان، احمد. (1396). مطالعه شیوه جعفر تبریزی، میرعماد و محمدرضا کلهر در قالب کتابت نستعلیق. نگره، شماره 43، 101-88.
  • - ذابح، ابوالفضل. (1362). میرعماد حسنی. موزه‌ها، شماره 5، 21-12.
  • - رضوی‌فر، حسین. (1390). آسیب‌شناسی هنر خوشنویسی معاصر با تکیه بر خط نستعلیق، کتاب ماه هنر. (155)، 127-120.
  • - شه‌کلاهی، فاطمه. (1397). قواعد رسم‌الخط میرعلی تبریزی براساس نسخه خسرو و شیرین نظامی (محفوظ در گالری فریر 808 هجری قمری). باغ نظر، 15(61)، 76-65.
  • - فضائلی، حبیب الله. (1390) . اطلس خط. تحقیق در خطوط اسلامی. تهران : نشر سروش.
  • - ــــــــــــــــــ . (1376). تعلیم خط. تهران: سروش. - قدیمی، رامین. (1383). گذری بر شیوۀ میرزا غلامرضا اصفهانی. کتاب ماه هنر، (71 و 72 )، 52-50.
  • - قطاع، محمدمهدی. (1383). مبانی زیبایی شناسی در شیوه میرعماد. کتاب ماه هنر، (69)، 110-104 .
  • - قلیچ‌خانی، حمیدرضا. (1388). فرهنگ واژگان و اصطلاحات خوشنویسی و هنرهای وابسته. تهران: روزنه.
  • - مایل‌هروی، نجیب. (1372). کتاب آرایی در تمدّن اسلامی. مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
  • - مجلسی، محمدباقر. (1393). بحارالانوار. ج 89، تهران : اسلامیه.
  • - معرفت, محمد هادی. (1377). نکته های تفسیری در سوره حمد. پژوهش های قرآنی, 4(13-14), 209-192.
  • - منشی، اسکندربیگ. (1364). تاریخ عالم آرای عباسی. تهران : طلوع.
  • - منشی قمی، قاضی میراحمد (1352). گلستان هنر. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.