مطالعه ی تطبیقی انذار و تبشیر در نگاره‌های اسلامی و مسیحی قرن های 13 تا 16م با موضوع سرگذشت حضرت یونس(ع) مبتنی بر آرای پانوفسکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، مدرس دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران ایران.

چکیده

انذار و تبشیر ابزارهایی برای راهنمایی انسانهاست که در کتب مقدس به آن اشاره شده است. در هر دوره‌ای این ابزار به نحوه‌های مختلف همچون سرگذشت اقوام و پیامبران به کار برده شده است.  یکی از این نمونه‌ها، سرگذشت یونس پیامبر(ع) است که در قرآن و انجیل با قدری اختلاف در روایت، به آن اشاره شده است. در نگاره­های اسلامی و مسیحی با موضوع این سرگذشت، بخشی از روایت برجسته شده است. نگاره‌های اسلامی بیشتر بخش پایانی و نگاره‌های مسیحی بیشتر بخش ابتدایی آن را به تصویر کشیده‌اند. این پژوهش با هدف شناخت بیشتر نگاره­های اسلامی و مسیحی، با توجه به مفاهیم انذار و تبشیر و بر مبنای آرای شمایل نگارانه‌ی پانوفسکی با روش توصیفی تحلیلی و رویکرد تطبیقی، به دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش‌ها است: وجوه شباهت و تفاوت نگاره‌های اسلامی و مسیحی با موضوع حضرت یونس (ع)، در ارتباط با مفهوم انذار و تبشیر چیست؟ دلیل تاکید نگاره‌های اسلامی و مسیحی بر بخش خاصی از سرگذشت حضرت یونس(ع) چیست؟ از نتایج پژوهش می‌توان به هم‌پوشانی خوانش نگاره‌ها با مراحل سه گانه‌ی تفسیر اثر هنری پانوفسکی اشاره کرد و همچنین، در نگاره‌های اسلامی و مسیحی از هر دو مفهوم انذار و تبشیر، اما به گونه‌ای متفاوت، استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


 قرآن کریم. ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای. قم: نشر وفائی.
 ابن عاشور، طاهربن محمد.(1984ه). التحریر والتنویر.تونس: الدار التونسیه لنشر.
 بابائی فلاح، هادی. (1393). مطالعه تطبیقی قصص انبیاء در قرآن کریم و سرگذشت پیامبران در متن و نگاره‌های کتاب جامع التواریخ. نگارینه هنر اسلامی. شماره (2)15-24.
 پایدارفرد، آرزو. و دیگران. (1397). تحلیل پادگفتمان قرآنی دو نگاره‌ی حضرت یوسف در زندان و حضرت یونس (ع) و ماهی از فالنامه شاه‌تهماسبی. باغ نظر. شماره‌ی 69. 29-38.
 داوودی زاده جلگه، فاطمه.(1392). بررسی تطبیقی مفهوم انذار و تبشیر و گستره آن در قرآن کریم و انجیل. پایان نامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما: اعظم پویازاده. رشته الهیات و معارف اسلامی- علوم قرآن و حدیث. دانشگاه تهران: دانشکده الهیات.
 رضائی نبرد، امیر. (1397). جایگاه حضرت یونس (ع) در مجموعه آثار محمود فرشچیان با رویکرد نظریه تک اسطوره جوزف کمبل. هنرهای صناعی اسلامی. سال سوم. شماره ی (1) 39-50.
 شاقلانی پور، زهرا. قاضی‌زاده، خشایار. (1394). رمزپردازی نگاره معراج پیامبر(ص) در فالنامه تهماسبی به روش آیکونولوژی اروین پانوفسکی. پیکره، دوره‌ی چهارم. شماره 8.
 طریحی، فخرالدین. (1375). مجمع البحرین. تهران: مرتضوی.
 گرامی، سیدمحمدهادی.(1398). بازیابی و بررسی پی‌رفت‌های قصه یونس (ع)و ماهی براساس قرآن و روایات اسلامی. پژوهشنامه‌ی تقسیر و زبان قرآن. دوره‌ی 7. شماره (2) 45-60.
 نیکویی، مژگان. و دیگران. (1398). تطبیق مفهومی نماد ماهی در اساطیر، قرآن و مثنوی معنوی و کاربرد آن در آثار هنری. مطالعات هنر اسلامی. شماره‌ی(‌36). 259-278.
 وزیری بزرگ، رقیه‌السادات. احمدی، بهرام. (1397). بررسی نگاره معراج پیامبر اثر سلطان محمد بر اساس آراء پانوفسکی. پژوهش در هنر و علوم انسانی. شماره 2.
 Holy Bible Old and New Testaments. (2012). King James Version. Duke Classics.
 Panofsky, Erwin. (1955), Meaning in the Visual Arts, New York: Anchor Books.
 Panofsky, Erwin. (1972). Studies in Iconology: Humanistic Themes in the Art of the Renaissance. Westview Press.
 Vicchio, Stephen J. (2008). Biblical Figures in the Islamic Faith. Maryland: Wipf and Stock Publishers.  https://www.metmuseum.org/art/collection/search/453683-
 https://collections.ed.ac.uk/calendars/record/19410- 1
 digitalgallery.nypl.org
 tali-virtualmidrash.org.il
 muze.gen.tr/Museums
 manuscripts.kb.nl
 gallica.bnf.fr