استادیار، عضو هیئت علمی گروه طراحی پارچه و لباس، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران
10.22059/jfava.2023.357747.667103
چکیده
در اهم پژوهش‌های پوشاک دورة قاجار، بر اجزای تقریباً ثابت دربین تمام اقشار جامعه تأکید می‌شود و ذکر برخی جزییات پوششی متناسب با مشاغل یا موقعیت اجتماعی مغفول می‌ماند. بررسی پارچة کاربردی در پیش‌دامن (پیش‌بند) مصور در پوشش دستفروشان دوره‌گرد، در دو نسخه از مرقعات صنفی عصر ناصرالدین‌شاه قاجار،محل تمرکز پژوهش حاضر است. نسخة اول، در کاخ موزة گلستان نگهداری می‌شود و نسخة دوم محفوظ در موزة بریتانیاست و براساس ویژگی‌های سبک‌شناسی احتمالاً هر دو اثر در زمانی نزدیک به یکدیگر رقم خورده‌اند بنابراین پرسش مقالة حاضر، آن است: بر اساس دو نسخه از مرقعات صنفی عهد ناصری، کدام جزء از پوشش دستفروشان دوره‌گرد، افزون‌بر موارد متعارف در پوشاک مردانه بوده و پارچة کاربردی در این مصرف، با چه طرح و نقشی تولید می‌شده است؟ مطالعة پیش‌رو با رویکرد تاریخی، به شیوة توصیفی ـ تحلیلی و نمونه‌گیری هدفمند ده تصویر شکل گرفت و نتیجه نشان داد: پیش‌دامن، عنصر افزونِ پوشاک اصناف دوره‌گرد قاجاری است که برخی از ایشان از آن بهره می‌گرفتند. پارچة محرمات به‌عنوان یکی از انواع منسوجات نسبتاً ارزان، نمونة پرکاربرد در این مصرف است. البته این منسوج در انواع گرانبها نیز تولید می‌شده که به‌تبع در پوشش دوره‌گردان استفاده نداشته است. می‌توان پارچة مصرفی ایشان را نظیر انواعی ارزیابی کرد که امروزه تحت‌عنوان دستمال یزدی شناسایی می‌شوند.
)