شبه جزیره عربستان در دوران پیش از اسلام، شاه‌راهی میان سوریه، مصر، میانرودان و هند بود. این تحقیق در نظر دارد تاریخ اجتماعی شبه جزیره را در سه سطح اقتصادی، سیاسی و مذهبی مورد بررسی قرار داده و گفتمان‌های غالب را تبیین کند. سوال اصلی آن است که گفتمان‌های غالب آن دوران چگونه بر شکل‌گیری آثار هنری تأثیرگذاشته‌اند؟ این پژوهش از نوع کیفی، و روش توصیفی-تحلیلی است که جمع‌آوری اطلاعات در آن با شیوه کتابخانه‌ای و اسنادی بوده و در چارچوب نظری، از آراء نورمن فرکلاف استفاده کرده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که گفتمان‌های غالب در بستر مذهبی، یهودیت و مسیحیت بودند که توسط امپراتوریهای ساسانی و بیزانس با رویکرد سیاسی تقویت می‌شدند. هرچند گفتمان اقتصادی غالب، در سه منطقه شمال، شرق و جنوب بر تجارت استوار بود، اما ایجاد تمهیدات کنترل آب در دو شهر یثرب (مدینه) و مکه، موجب استقلال و قدرت‌یافتن اقوام عرب بومی شد و مکه را به شهری آئینی تبدیل نمود. در گفتمان هنری، می‌توان تأثیر اشیاء وارداتی از ایتالیا، سوریه، مصر، میانرودان، ایران و هند، و در معماری انگاره‌های هنری یهودی، مسیحی و خدایان سامی میانرودان را مشاهده کرد، اما با ظهور اسلام و ایدئولوژی ساده‌زیستی آن، این رویکردها رو به افول نهاد.
- عسکری، محسن؛ احمدی، حسن؛ براتی، ناصر (1397). تحلیلی بر مؤلفه‌های تاریخی بنیادین دینی- فرهنگی شهر ایران اسلامی در قرون نخستین و قرون میانی، نشریه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، 81، 37-74.
- فان‌دایک، تون آدریانوس (1387). مطالعاتی در تحلیل گفتمان: از دستور متن تا گفتمان کاوی انتقادی، مترجم پیروز ایزدی، ویراستاران مهران مهاجر و محمد نبوی، چاپ دوم، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
- فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه فاطمه شایسته پیران و همکاران، ویراستاران محمد نبوی و مهران مهاجر ، تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
- قائمی، فرزانه (1394). بررسی جایگاه شعر و سرایندگی در فرهنگ جوامع پیش از ظهور ادیان یگانه‌گرا، نشریه پژوهشهای ادبی، 50، 57-82.
- محسنی‌نیا، محسن (1382). بازتاب گوشه‌هایی از فرهنگ و زبان ایران باستان در شعر و ادب دوره جاهلی عرب، نشریه مطالعات ایرانی، 4 (2)، 195-218.
Al‐Ansary, A. (2010). Qaryat al‐Fâw. In A. al‐Ghabban (ed.), Routes d’Arabie: Archéologie et histoire du Royaume Saoudite (catalogue de l’exposition Paris). Paris: Somogy éditions d’art, 311–317.
Al‐Said, S.F. (2010). Dédân (al‐ʿUlâ). In A. Al‐Ghabban (ed.), Routes d’Arabie: Archéologie et histoire du Royaume Saoudite (catalogue de l’exposition). Paris: Somogy éditions d’art, 263–269.
Al‐Salami, M.A. (2012). Die Felsmalereien von Garf al‐Yahûdî im zentraljemenitischen Hochland, Neue Informationen zur Palastarchitektur im vorislamischen Arabien. Archäologische Berichte aus dem Yemen, XIII. Wiesbaden: Reichert91–101.
Al‐Zahrani, A. (2010). Thâj et le Royaume de Gerrha. In A. Al‐Ghabban (ed.), Routes d’Arabie: Archéologie et histoire du Royaume Saoudite (catalogue). Paris: Somogy éditions d’art, 387–391.
Antonini, S. (2003). Sculpture of southern Arabia: Autochthony and autonomy of an artistic expression. Arabia, 1, 21–26.
Breton, J.F. (ed.) (1992). Fouilles de Shabwa II: Rapports préliminaires. Institut d’Archéologie du Proche‐Orient, Publication Hors Série No. 19. Paris: Paul Geuthner.
Carter, R.A. (2008). Christianity in the Gulf during the first centuries of Islam. Arabian Archaeology and Epigraphy, 19, 71–108.
Creswell, K.A.C. (1951). The Kaʿba in A.D. 608. Archaeologia, 94, 97–102.
Cuny, J.; Mouton, M. (2009). La transition vers la période sasanide dans la péninsule d’Oman: chronologie et modes de peuplement. In C.J. Robin and J. Schiettecatte. Paris: de Boccard, 91–133.
Finster, B. (2010). Arabia in late antiquity. In A. Neuwirth et al. (eds), The Qurʾân in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾânic Milieu. Leiden: Brill, 61–114.
Finster, B (2016) The Material Culture of Pre‐ and Early Islamic Arabia, A Companion to Islamic Art & Architecture, Edited by Finbarr Barry Flood and Gülru Necipoğlu, Vol.1. Indian: Wiley Blackwell.
Gajda, I. (2009). Le royaume de Himyar à l’époque monothéiste: L’histoire de l’Arabie du Sud ancienne de la fin du IVe siècle de l’ère chrétienne jusqu à l’avènement de l’Islam, Mémoires de l’Académie des Inscriptions et Belles Lettres, Tome, 40.
Groom, N. (1998). Die Düfte Arabiens. In W. Seipel (ed.), Jemen: Kunst und Archäologieim Land der Königin von Sabaʿ (Sonderausstellung Wien vom). Wien: Kunsthistorisches Museum, 53–55.
Hitti, P.K. (1916). The Origins of the Islamic State, being a Translation of the Kitâb Futûh al‐Buldân of al‐Imâm abu’l ´Abbâs Ahmad ibn Jâbir al‐Balâdhurî. New York: Columbia University Press.
Johns, J. (1999). The house of the Prophet and the concept of the mosque, Bayt al‐Maqdis: Jerusalem and Early Islam. Oxford: Oxford University Press, 59–112.
Kennet, D. (2009). Transformation in late Sasanian and Early Islamic Eastern Arabia: The evidence from Kush. In C.J. Robin and J. Schiettecatte (eds), L’Arabie à la veille de l’islam. Paris: de Boccard, 136–161.
King, G.R.D. (2004). The paintings of the pre‐Islamic Kaʿba. Muqarnas, 21, 219–229.
Kister, M.J. (1980). Studies in Jâhiliyya and Early Islam. London: Variorum. Loreto, R. (2012). The Saudi‐Italian‐French archaeological mission at Dumat al‐Jandal (Ancient Adumatu): A first relative chronological sequence for Dumat al‐Jandal. Architecture and pottery. Proceedings of the Seminar for Arabian Studies, 42, 165–182.
Morony, M.G. (2004). Economic boundaries? Late antiquity and early Islam. Journal of the Economic and Social History of the Orient, Xl, 166–194.
Mouton, M. et al. (2012). Building H at Mleiha: New evidence of the late pre‐Islamic period D phase (PIR. D) in the Oman peninsula (second to mid‐third century AD). Proceedings of the Seminar for Arabian Studies, 42, 205–222.
Nebes, N. (2010). The martyrs of Najrân and the end of Himyar. In A. Neuwirth et al.(eds), The Qurʾân in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾânic Milieu. Leiden: Brill, 27–59.
Nehmé, L. et al. (2010). Hégra d’Arabie heureuse. In A. Al‐Ghabban (ed.), Routes d’Arabie: Archéologie et histoire du Royaume Saoudite (catalogue de l’exposition). Paris: Somogy éditions d’art, 287–305.
Potts, D.T. (1990). The Arabian Gulf in Antiquity, 2 vols. Bath: Bookcraft.
Retsö, J. (2004). In the shade of Himyar and Sasan: The political history of Pre‐Islamic Arabia according to the Ayyam al‐ʿArab literature. Arabia, 2, 111–118.
Retsö, J. (2005–2006). Wahb B. Munabbih, the Kitâb Al‐Tîjân and the history of Yemen, Arabia, 3, 227–236.
Robin, C.J. (1998). Die streitenden Königreiche in Zeiten politischer Instabilität. In W. Seipel (ed.), Jemen: Kunst und Archäologie im Land der Königin von Sabaʿ (Sonderausstellung). Wien: Kunsthistorisches Museum. 261–267.
Robin, C.J. (2003). Le judaisme de Himyar. Arabia, I, 97–172.
Robin, C.J. (2008). Les Arabes de Himyar, des Romains et des Perses (III e –VIe siècles de l’ère chrétienne). Sémitica et Classica, 1, 167–202.
Robin, C.J. (2009a). Faut‐il réinventer la Jâhiliyya? L’Arabie à la veille de l’islam; Bilan clinique. Table ronde tenue au Collège de France. Paris: de Boccard, 5–13.
Robin, C.J. (2009b). Inventaire des documents épigraphiques provenant du royaume de Himyar au IVe‐VIe siècles. In C.J. Robin and J. Schiettecatte (eds), L’Arabie à la veille de l’islam; Bilan clinique. Paris: de Boccard, 165–216. obin, C.J. (2010). L’Antiquité. In A. Al‐Ghabban (ed.), Routes d’Arabie: Archéologie et histoire du Royaume Saoudite (catalogue). Paris: Somogy éditions d’art, 81–99.
Salles, J.‐Fr. et al. (2013). Les Églises de Koweit et du Golfe Persique. In Fr. Briquel Chatonnet, Les églises en monde syriaque, Collection Études Syriaques 10. Paris: Paul Geuthner, 237–268.
Schiettecatte, J. (2011). D’Aden à Zafar, villes d’Arabie du Sud préislamique: Orient & Méditerranée. Archéologue, 6. Paris: de Boccard.
Sedov, A. (2005). Temples of Ancient Hadramaut: Arabia Antica, 3. Pisa: Plus‐Pisa University Press, 175–185.
Seipel, W. (ed.) (1998). Jemen: Kunst und Archäologie im Land der Königin von Sabaʾ (Sonderausstellung). Wien: Kunsthistorisches Institut.
Shahid, I. (1989). Byzantium and the Arabs in the Fifth Century. Washington: Dumbarton Oaks Research Library and Collection.
Wensinck, A.J.; Jomier, J. (1978). Kaʿba. Encyclopaedia of Islam. New Edition 4. Leiden: Brill, 317–322.
Yule, P. (2013). Late antique Arabia: Zafar, capital of Himyar. Abhandlungen der Deutschen Orient‐Gesellschaft, 29. Wiesbaden: Harrassowitz.
)