فرودستان در تصاویر عکاسانه: تحلیل نشانه‌شناختی مجموعه عکس‌های «میدان غار» و «رانده شده از بهشت» در دهۀ 1390

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر تهران

2 دانشگاه هنر تهران

10.22059/jfava.2023.366305.667192

چکیده

فرودستان سهم اندکی در تصاویر دارند و آنچه عمومأ از آنان به تصویر کشیده می‌شود با جهت‌گیری‌های سیاسی همراه است. عکاسی مستند که عملکردش عمدتأ متکی به سازوکارهای نهادی است، در تولید تصاویر از فرودستان حامل نشانه‌هایی اجتماعی است که این نشانه‌ها در برساخت گروه‌های فرودست نقش بسزایی دارند. هدف مقالۀ حاضر نشانه‌‌شناسی اجتماعی تصویر در مطالعۀ عکس‌های مستند دهۀ 1390 است که به عنوان متون تصویری سهم بسزایی در القای مفاهیم اجتماعی دارند. در این مقاله این پرسش دنبال می‌گردد که فرودستان در مجموعه عکس‌های جریان اصلی عکاسی مستند ایران در دهۀ 1390 چگونه بازنمایی می‌شوند؟ بدین منظور با الگوی نشانه‌شناسی تصویر کرس و ون‌لیون بر دو مورد پژوهشی از مجموعه عکس‌های مستند این دهه ـ «میدان غار» و «رانده شده از بهشت» ـ تمرکز شده است. نتایج این مقاله نشان داد که تصاویر عکاسانۀ فرودستی در دهۀ 1390 حامل نشانه‌های اجتماعی برجسته‌ای هستند که در ساحت کالایی‌سازی گفتمان نئولیبرالی این دهه، چهرۀ فرودست را با تأکید بر نامکان‌ها، به مثابه ابژۀ ناکارآمد، نامولد و مضر برای اجتماع برمی‌سازد. تصویر فرودست، در بدن‌هایی گروتسک، مُثله‌شده، اگزوتیک و کالایی‌شده، نشانه‌گذاری و برجسته‌سازی می‌شود و بر مبنای ارزش‌گذاری بازار محور در زیستی نامرئی به شی‌واره‌ای نئولیبرالی در بازار هنر تقلیل می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات