تحلیل روایت‌شناسانه به بند کشیدن ضحاک در شاهنامه بایسنقری بر مبنای نظریه ژرار ژنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه صنایع دستی، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

2 استادیار گروه صنایع دستی، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

3 کارشناس ارشد هنر اسلامی، گروه صنایع دستی، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

روایت‌شناسی یکی از روش‌های تحلیل روایت است. نظریه‌پردازانی در زمینه روایت‌شناسی به تحقیق پرداخته‌اند از جمله آنها می‌توان به ژرار ژنت اشاره نمود. از نظر ژنت برای تحلیل روایت پنج عامل وجود دارد: تداوم، بسامد، نظم که به زمان مربوط می‌شوند و دو عامل دیگر وجه و لحن هستند. هدف از این پژوهش، انطباق روایت تصویری به بند کشیدن ضحاک در شاهنامه بایسنقری بر اساس  عوامل تحلیل کننده  روایت در نظریه ژنت است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی بوده و گردآوری مطالب کتابخانه‌ای است. براین‌اساس این سؤال مطرح است که چگونه نقاش داستان ضحاک را بر اساس تصویر، روایتگری نموده است؟ عناصر روایت در نظریه ژنت چگونه با روایت تصویری نگاره منطبق می‌شود؟ از نتایج تحقیق چنین برمی‌آید که باتوجه‌به تفاوت‌های ساختاری میان متن کلامی و متن تصویری برای نگارگر این امکان وجود نداشت که همچون شاعر از پیوستگی تصویر برای نشان‌دادن رخدادها استفاده کند؛ بنابراین نگارگر تلاش کرده بود تا توالی زمان رخدادها را شکسته و با پیوند دو یا چند رخداد یک تصویر را به نمایش بگذارد. همچنین با مداخله در مواردی چون زمان و وجه، نقش مخاطب را پررنگ‌تر کرد. می‌توان گفت نقش نگارگر در لحن به‌مثابه بیان تصویری پررنگ‌تر بوده و به‌عنوان دانای کل عمل کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • انوشه، حسن (1381)، فرهنگنامه ادب فارسی( گزیده اصطلاحات ادب فارسی دانشنامه ادب فارسی). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • _ ایگلتون، تری (1368)، پیش در آمدی بر نظریه ادبی، تهران: علامه طباطبائی.
  • - برتنز، یوهانس ویلام ( 1388)، نظریّة ادبـی. تهران: آهنگ دیگر.
  • - برتنس یوهانس ویلم (1387)، مبانی نظریه ی ادبی. ترجمه: محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی.
  • - پاینده، حسین (1398)، نظریه و نقد ادبی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت).
  • - تودوروف، تزوتان (1388)، بوطیقای نثر. ترجمه انوشیروان گنجی، تهران: نی.
  • - تودوروف، تزوتان (1382)، بوطیقای ساختارگرا. تهران: آگه.
  • - تولان، مایکل جی (1386)، روایت شناسی- درآمدی زبانشناختی- انتقادی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت).
  • - حاجی آقا بابایی، محمدرضا (1396)، بررسی روایت شناسانه طوطی نامه، فصل نامه متن پژوهی ادبی، 21(74)، 53- 78. doi: 10.22054/LTR.2018.8245
  • - خدادادی، فضل الله و طاهری، حمید(1395)، تبیین تفاوت های متن روایی و غیر روایی. متن پژوهی ادبی، 21(71)، 29- 47. doi: 10.22054/LTR.2017.7410
  • - دزفولیان، کاظم و مولوی، فؤاد(1390)، تحلیل منطق‌الطیر بر پایه روایت شناسی، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، دوره نهم (20)، 113- 135.
  • - رجبی، زهرا (1392)، تحلیل کانون روایت در روایت یوسف در قرآن بر اساس نظریه ژنت، فصلنامه پژوهش های ادبی سال دهم (43) ، 33- 55.
  • - شیروانی شاعنایتی، الهام (1394)، نظریه روایت شناختی ژرار ژنت (بررسی تطبیقی دو رمان خشم و هیاهو و سمفونی مردگان)، تهران: فردوس.
  • - صدیقی، جواد و علوی مقدم، مهیار (1394)، بررسی روایت شناسی طبقات الصوفیه بر اساس نظریه « زمان در روایت» ژرار ژنت، متن شناسی ادب فارسی (علمی- پژوهشی) دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره جدید(2)، 85- 98. Doi: 10.22108/RPLL.2017.21647
  • _ طاهری، قدرت الله و پیغمبرزاده، لیلا سادات (1388)، نقد روایت شناسانة مجموعة ساعت پنج برای مردن دیر است بر اساس نظریه ژرار ژنت، ادب پژوهی (7 و 8)، 27-49.
  • - طغان، نرگس خاتون، خواجه احمد عطاری، علی رضا، تقوی نژاد، بهاره، یزدان پناه، حسن و عباسی سعید (1401)، تحلیل نگاره به بند کشیدن ضحاک در شاهنامه طهماسبی و رشیدا بر اساس رویکرد روایت‌شناسی ژرار ژنت، مطالعات تطبیقی هنر، 12(23)، 1-12. Doi: 10.52547/mth.12.23.1
  • - فردوسی، ابوالقاسم (1390)، شاهنامه فردوسی، بر اساس نسخه معتبر مسکو، قم: سعید نوین.
  • - قهرمانی، علی؛ شیدایی، آرزو و حسینی، صدیقه (1396)، بازخوانی وجه و لحن روایی داستان «ابومعزی» اثر نجیب کیلانی از منظر ساختارگرایانه ژرار ژنت، دوفصلنامه روایت شناسی، 1 (2)، 51- 80.
  • - مارتین، والاس (1395)، نظریه های روایت، ترجمه محمد شهبا، چ 7، تهران: هرمس.
  • - محمدی، داوود و فراست دژداه (1401)، بررسی داستان شمسه و قهقهه بر اساس نظریه روایت شناسی ژنت، فصلنامه زیان و ادب فارسی، سال چهاردهم (50)، سنندج، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی سنندج،131-157. Doi:10.30495/farsij.2022.1871815.1208
  • - موزه هنرهای معاصر تهران، مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی (1384)، شاهکارهای نگارگری ایران، ترجمه: کلود کرباسی، ماری پرهیزکاری، پیام پریشان زاده، موزه هنرهای معاصر، تهران: مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی.
  • - مهرابی، بهنام و مسجدی، حسین (1388)، شاهنامه بایسنقری شاهکار تاریخ نگارگری ایران، دانش مرمت و میراث فرهنگی ، 5 (4)، 91-98.
  • - Bal, Mieke.(1997), Narratology: Introduction to the Theory of Narrative. Toronto: University of Toronto Press.
  • - Genette, Gerard. (1980), 'Order In Narrative', in Narrative Discourse An Essay in Method. Trans. Jane E. Lewin. New York: Cornell University Press.
نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی
دوره 29، شماره 1
اردیبهشت 1403
صفحه 73-84

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار