برگرفتگی مناسبات کلامی و تصویری قالیچه‌ لیلی و مجنون از متن‌های درون‌رشته‌ای و میان‌رشته‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه آموزشی فرش، دانشکده هنر، دانشگاه اراک

10.22059/jfava.2024.371075.667234

چکیده

هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل یک قالیچۀ تصویری باموضوع لیلی‌ومجنون براساس برگرفتگی و گونۀ بیش‌متنیت ژنتی با متون درون‌رشته‌ای(قالیچه‌های پیش‌متن و بیش‌متن) و میان‌رشته‌ای(سه نگاره) به‌منظور کشف و تبیین مناسبات و روابط بینامتنی و برگرفتگی از عناصر و نشانه‌های پیش‌متن‌ درمتن انتخابی است. ازمنظر ژنت، بیش‌متنیت، خواندن دوبارۀ پیش‌متنیت است؛ یعنی نگارش مطالب جدید وخواندن پیش‌متن، باعث خلق متنی جدید می‌شود. بدین روی، پرسش اصلی پژوهش این است که: برگرفتگی از متون درون‌رشته‌ای و میان‌رشته‌ای به چه میزان و چگونه قابل تبیین است واین‌که نشانه‌های کلامی و تصویری موجود درآن، برچه چیزی دلالت دارد؟.اهم یافته‌های این پژوهش چنین است: طراحان قالیچه‌های لیلی‌ومجنون از منابع پیشین هم‌چون پیش-متن‌های ادبی و تصویری درطراحی این آثار هم برمبنای همان‌گونگی(تقلید) و تراگونگی(تغییر)، و مهم‌تر خلق نشانه‌ها(نقوش) و صحنه‌های روایی پیرامونی و حاشیه‌ای برمبنای خلاقیت و نوآوری فردی، بهره‌برده‌اند. قالیچۀ مورد مطالعه در برگرفتگی از پیش-متن‌های درون‌رشته‌ای توأمان دارای تقلید و انواع تغییرات شکلی و فرمی و هم‌چنین تغییرات افزایشی است. درپیش‌متن‌های میان-رشته‌ای(نگاره‌ها) نیز نقاش ضمن وفاداری به‌منابع ادبی پیشین، سعی درایجاد خلاقیت و آفرینش فضایی مثالی و آرمانی از داستان لیلی‌ومجنون است. این پژوهش ازنوع کیفی و توسعه‌ای و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. شیوۀ گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای و جستجو درپایگاه‌های معتبر اینترنتی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات