تحلیل قالیچه لیلی و مجنون با تکیه بر نظریه بیش متنیت ژرار ژنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فرش، دانشکده هنر، دانشگاه اراک، اراک، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر، کشف و تبیین مناسبات و روابط بینامتنی و برگرفتگی از عناصر و نشانه‌های پیش‌متن‌ درمتن انتخابی است که در فرآیند مطالعۀ یک قالیچۀ تصویری با موضوع لیلی ‌و مجنون براساس بیش‌متنیت ژنتی با متون درون‌رشته‌ای (قالیچه‌های پیش‌متن و بیش‌متن) و میان‌رشته‌ای (سه نگاره)، مورد بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت.  بدین روی، پرسش اصلی پژوهش این است که: برگرفتگی از متون درون‌رشته‌ای و میان‌رشته‌ای چگونه قابل تبیین است و این‌که نشانه‌های کلامی و تصویری موجود درآن، برچه چیزی دلالت دارد؟ مهم­ترین یافته‌های این پژوهش چنین است: طراحان قالیچه‌های لیلی‌ومجنون از منابع پیشین هم‌چون پیش-متن‌های ادبی و تصویری درطراحی این آثار هم برمبنای همان‌گونگی(تقلید) و تراگونگی(تغییر)، و مهم‌تر خلق نشانه‌ها(نقوش) و صحنه‌های روایی پیرامونی و حاشیه‌ای برمبنای خلاقیت و نوآوری فردی، بهره‌برده‌اند. قالیچۀ مورد مطالعه در برگرفتگی از پیش-متن‌های درون‌رشته‌ای توأمان دارای تقلید و انواع تغییرات شکلی و فرمی و هم‌چنین تغییرات (گونۀ افزایشی) است.هم­چنین در ارتباط با پیش‌متن‌های میان­رشته‌ای(نگاره‌ها)، نیز نقاش ضمن وفاداری به‌منابع ادبی پیشین، سعی درایجاد خلاقیت و آفرینش فضایی مثالی و آرمانی از داستان لیلی‌ومجنون است. این پژوهش ازنوع کیفی و توسعه‌ای و روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی است. شیوۀ گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای و جستجو درپایگاه‌های معتبر اینترنتی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آرامی، سیمین؛ دهقان، علی؛ صراطی، ژیلا و حاجی‌زاده، حسین (1401)، تحلیل رفتار شخصیت‌های داستانی منظومۀ لیلی و مجنون نظامی گنجه‌ای براساس نظریۀ مراحل رشد اخلاقی لارنس کلبرگ از منظر جامعه‌شناسی ادبیات، مطالعات جامعه‌شناسی، 15(58)، 150-131. 10.30495/jss.2022.1961096.1468
اته، هرمان (2536)، تاریخ ادبیات فارسی، ترجمۀ با حواشی رضازاده شفق. تهران: بنگاه ترجمه و نشر.
امینی‌منفرد، تقی (1384)، کیمیای عشق در هفت اورنگ عبدالرحمن جامی. ادبیات فارسی، ش 7و8، 144-134.
دُرپَر، مریم و یاحقی، محمدجعفر (1389). تحلیل روابط شخصیت‌ها در منظومۀ لیلی و مجنون نظامی، بوستان ادب، 1(59)، 89-65. رجبی، زینب و حسنوند، محمدکاظم، (1400). خوانش استعاری فرهنگ‌عامه در نگارۀ «بردن مجنون به خیمه‌گاه لیلی». فرهنگ و ادبیات عامه، 9(41). 107-79. DOR: 20.1001.1.23454466.1400.9.41.2.4
سیدترابی، سیدحسن (1394)، کارکرد عرفانی نماد رنگ در مثنوی‌های عطار نیشابوری، عرفان اسلامی، 15(58)، 251-231 عدالتی‌شاهی، شهرام (1400)، بررسی‌ جلوه‌های عرفانی در منظومه لیلی و مجنون نظامی، عرفان اسلامی، 17(68)، 368-349. عرفان‌منش، ساحل و پیری، علی (1402)، خوانش بیش متنی عناصر نوشتاری در قالیچه محرابی موزه دفینه، جلوۀ هنر، 15(1)، 54-43. کلود واده، ژان (1372)، حدیث عشق در شرق، ترجمۀ جواد حدیدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کنگرانی، منیژه (1391)، درآمدی بر بینامتنیت: نظریه‌ها و کاربردها، سورۀ اندیشه، ش 58،59 کنگرانی، منیژه؛ نامورمطلق، بهمن؛ خبری، محمدعلی و شریف‌زاده، محمدرضا (1398)، برگرفتگی‌های نقاشى معاصر ایران از یک نگاره بهزاد(گریز یوسف از زلیخا)، رهپویه هنرهای تجسمی، 1(2)، 35-27.
مؤید، حشمت (1371)، در مدار نظامی(نقدی بر لیلی و مجنون نظامی). ایران‌شناسی(پژوهش در تاریخ و تمدّن و فرهنگ ایران و زبان و ادبیات فارسی)، 15، 528 -542 .
نامورمطلق، بهمن (1386). ترامتنیت؛ مطالعة روابط یک متن با دیگر متن‌ها، پژوهش‌نامه علوم انسانی، ش56، 98-83.
نبوی، فرزانه، دادگر، محمدرضا (1391)، بررسی تصویرگری‌های دیوان حافظ دوران صفوی و قاجار، پایان نامه کارشناسی ارشد تصویرسازی، دانشگاه هنر تهران.
حاجتی، محمدحسین، منظومۀ یوسف و زلیخا، تهران: نشر شاملو.
قاآنی شیرازی، حبیب‌الله (1400)، دیوان حکیم قاآنی، تهران: نشر سنایی.
Albu, Oana Brindusa & Etter, Michael (2015). Hypertextuality and Social Media: A Study of the Constitutive and Paradoxical Implications of Organizational Twitter Use, Management Communication Quarterly, UNIV of Southern California, 30(1),1-27. Doi.10.1177/0893318915601161.
Books ,Published Lulu by Books.
Cary Welch, Stuart,(1980). Wonders of the Age, Fogg Art Museum , Harvard University.
Genette, Gerard (1997). Palimpsests: Literature in the Second Degree, Translated by Channa Newman & Claude Doubinsky, University of Nebraska Press.
Rafferty, Pauline (2014). Genette, Intertextuality, and Knowledge Organization, Department of Information Studies, Aberystwyth University, UK, 351-358.
Simandan Mihnea, Voicu (2010). The Matrix and The Alice Books. Published by Lulu Books. Publisher‏: ‎ Lulu.com. Morrisville, North Carolina , United State.
URL3: https://nazmiyalantiquerugs.com/beautiful-antique-persian-kerman-rug-master-aboul-ghasem-kermani-49006/ URL4: https://www.christies.com/lot/a-pictorial-kashan-mohtasham-rug-central-persia-6361948/?intObjectID=6361948&lid=1
URL23: https://www.mollaianrugs.com/collezione/category-of-antique-rugs/antique-persian-rugs/antique-tabriz-rugs/a-figurative-leili-and-majnun-antique-tabriz-rug-with-poem-inscription-n32304274/