خوشنویسی ایرانی به مثابه نشانه دیاگرامی: تحلیلی مبتنی بر نشانه‌شناسی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان شناسی، گروه زبان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

2 استادیار گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

در این پژوهش قصد داریم با بررسی یک اثر خوشنویسی منتخب، به‌عنوان یکی از سرنمون‌های آثار فاخر خوشنویسی ایرانی، نشان دهیم که خوشنویسی ایرانی خصوصیاتی مشابه نشانه‌های دیاگرامی دارد. با این فرض، از آنجا که شناخت و ذهن انسان بدن­مند است، ابتدا با استفاده از مفاهیم ساختاری خوشنویسی ایرانی و قوانین گشتالت سعی می­کنیم به درکی حسی از این اثر برسیم. در بعد، برای واکشی معنای مفهومی از این اثر، مدل آمیزۀ نشانه­شناختی برانت (2021) را به کار می­گیریم و معنایی را که پس از مواجهه با اثر، ساخت فضای آمیزه و اعمال طرح­واره­ها به‌طور مفهومی ساخته می­شود، با عنوان فضای معنا در این الگو پیشنهاد می­دهیم. معنای مفهومی به­مانند معنای حسی می­تواند با تغییر در دیدمایۀ (مفهومی) تغییر کند؛ زیرا این دیدمایه، ماحصل درک حسی و طرح­واره­های مخاطب است. تحلیل اثر خوشنویسی مورد نظر از دو منظر فوق با تمرکز بر مفاهیم شناختی چون انتخاب، دیدمایه، برجستگی، پویایی و روابط هم‌نشینی و جانشینی به‌روشنی سؤال این پژوهش را پاسخ داد و مشخص نمود که این اثر خوشنویسی را می‌توان ماهیتاً یک نشانۀ دیاگرامی در نظر گرفت؛ چراکه نوع سازمان‌دهی فُرم‌های خوشنویسی بر پایۀ مفاهیم شناختی مورد نظر به‌گونه‌ای انجام گرفته است که درک مفهومی اثر را ضمانت می‌کند.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

رضوی، سید جلال (1380)، اصول طراحی در ساختار خوشنویسی: مفاهیم بصری در ساختارشناسی حروف نستعلیق، ثلث، شکسته و نسخ، مشهد: آیین تربیت.
ظریف، فرهاد (1401)، بازنمود سازوکارهای شناختی در سه اثر خوشنویسی ایرانی بر پایۀ نشانه‌شناسی شناختی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی به راهنمایی دکتر علی ایزانلو، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد. 
قلیچ‌خانی، حمیدرضا (1388)، فرهنگ واژگان و اصطلاحات خوشنویسی و هنرهای وابسته، تهران: روزنه.
قلیچ‌خانی، حمیدرضا (1392)، درآمدی بر خوشنویسی ایرانی، تهران: فرهنگ معاصر.
 هاشمی نژاد، علیرضا (1393)، سبک‌شناسی خوشنویسی قاجار، تهران: متن.
Brandt, P. A. (2011). What is cognitive semiotics? A new paradigm in the study of meaning. Signata, (2)2, 49-60. DOI: https://doi.org/10.4000/signata.526
Brandt, P. A. (2020). Cognitive Semiotics: Signs, Mind and Meaning. London: Bloomsbury Academic. DOI: https://doi.org/10.5040/9781350143333
Brandt, P. A. (2021). Diagrams, Gestures, and Meaning. A Cognitive-Semiotic View. Retrieved from https://www.researchgate.net Brandt, P. A., & Cronquist, U. (2021). The Garden, Blending in the Semiotics of Songs. Retrieved from https://www.researchgate.net
Hageman, L. (1994). Introduction to Government and Binding Theory. Oxford: Blackwell.
Langacker, R. W. (2017). Ten Lectures on the Elaboration of Cognitive Grammar. Leiden: Brill. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004347472_001
Paolucci, C. (2021). Cognitive Semiotics. Integrating Signs, Minds, Meaning and Cognition. Switzerland: Springer Nature Switzerland AG. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-42986-7
Talmy, L. (2017). Ten Lectures on Cognitive Semantics. Leiden: Brill. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004347472_001 Ungerer, F., & Schmid H.-J. (2006). An Introduction to Cognitive Linguistics. London: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315835
نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی
دوره 29، شماره 2
تیر 1403
صفحه 25-39

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار