امکان‌ناپذیری حضور جنبش و زمانمندی در جهانِ نگارگری ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استاد گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده هنرهای تجسمی،دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

مقالۀ حاضر بر این فرضیه استوار است که نگارگری ایرانی نمایش­دهندۀ جهانی ایستا، بدون ­زمان و ­بدون مکان است. بنابراین پرسش این است که در چه شیوۀ معرفت­شناختی این امکان فراهم شده تا هنرمند دنیایی این چنین را به تصویر کشد و چرا نمایش جنبش، زمانمندی و مکانمندی در این هندسۀ معرفتی امکان­­ناپذیر است؟ این مطالعه به شیوۀ توصیفی-تحلیلی انجام پذیرفته و داده­های آن از منابع کتابخانه­ای و الکترونیکی گردآوری گردیده است. با نظریۀ «فلسفۀ صورت­های سمبلیک» ارنست کاسیرر توضیح داده شد که آثار نگارگری را می­توان به مثابه نوعی شناخت اسطوره­ای از جهان مورد خوانش قرار داد. نتایج این مطالعه نشان می­دهد در جهان نگارگری شکلی از آگاهی اسطوره­ای حاکم است که در آن رابطۀ میان جزء و کل در یک پیوستگی نمادین، غیرقابل‌تجزیه و همیشگی به­سر می­برد. زمان اسطوره­ای با مفهوم خطیْ از زمان تاریخی متفاوت است. زمان اسطوره­ای همچون فضای اسطوره­ای سرشتی ایستا و ناگسستنی دارد، این زمان، نوعی ازلیت دائمی و لحظۀ­ای از «بودن« بدون تغییر و بی­همتاست. با چنین دریافتی از مقولۀ زمان است که نگارگر یک «بودن» منحصربه­فرد را از موقعیت جدا می­کند و در آن لحظۀ ناب متوقف می­ماند. زیرا او فاقد نگرشی است که بتواند با آن، از این لحظۀ «بودنِ» ایده­ ئال فراتر رود. بنابراین در درون این فضای معرفتی هنرمند قادر به ثبت یا بازنمایی تنش، حرکت و «شدن» پدیده­ها نیست. نه از آن حیث که در بازنمایی آن ناتوان باشد. زیرا در اینجا بازنمایی به معنای تکنیکال آن مطرح نیست. بلکه بازنمایی جنبش به معنای معرفت­شناختی آن ناممکن است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • Ayn al-Qudat Hamadani. (2000). Zubdat al-Haqa'iq (A. Osseiran, Ed.; M. Tadayyon, Trans.). University Publishing Center. (Original work published ca. 1120). (In Persian)

    Cassirer, E. (2011). Language and myth [Zaban va osture] (M. Salasi, Trans.). Morvarid. (Original work published 1946). (In Persian)

    Cassirer, E. (2021). Philosophy of symbolic forms [Falsafe-ye sourt-haye seambolik] (Y. Mowghen, Trans.). Hermes. (Original work published 1923–1929). (In Persian)

    Cassirer, E. (2022). The individual and the cosmos in Renaissance philosophy [Fard va keyhan dar falsafe-ye Ronesanse] (Y. Mowghen, Trans.). Mahi. (Original work published 1927). (In Persian)

    Cassirer, Ernst. (1955). The Philosophy of Symbolic Forms: Volume Two: Mythical Thought. (Ralph Manheim, Trans.; Charles W. Hendel, Intro. Note). YALE University. (Original work published 1925). (In English) Durkheim, É. (2003). The elementary forms of religious life [Sovare bonyani-e hayate dini] (B. Parham, Trans.). Markaz. (Original work published 1912). (In Persian)

    Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling. (1995). Schelling's Philosophy of mythology and revelation: Three of seven books (Special studies in religions / Australian Association for the Study of Religions). Australian Association for the Study of Religions. (Original work published 1857). (In English)

    Hatef Esfahani. (1994). Divan of Hatef Esfahani (V. Dastgerdi, Ed.). Negah Publishing. (Original work published ca. 1780). (In Persian)

    Ibn Arabi, M. (2008). Al-Futuhat al-Makkiyya [The Meccan revelations] (M. Khajavi, Trans.). Mola. (Original work published 1238). (In Persian)

    Kashmiri, M. (2023). Representation of buildings in Iranian painting and its role in expanding pictorial space and depth perception. Journal of Theoretical Principles of Visual Arts, 8(2), 16–19. https://doi.org/10.22051/jtpva.2022.41695.1460 Kashmiri, M. (2023b). The efficacy of the horizon line in organizing space and representing scene depth in Iranian painting, from the Ilkhanid period to the emergence of Europeanization techniques. Jelve-ye Honar, 15(4), 107–120. Mowghen, Y. (1999). Language, thought, and culture [Zaban Andishe va Farhang]. Hermes. (In Persian)

    Nazarli, M. (2011). The dual world of Iranian miniature: A practical interpretation of Safavid period painting [Jahan-e do ganeye Miniature Irani] (A. A. Ezzati, Trans.). Art Academy. (Original work published 2006). (In Persian)

    Pakbaz, R. (2008). Iranian painting: From ancient times to the present [Naghashi Iran az dirbaz ta emrooz]. Simin & Zarrin. (Original work published 2000). (In Persian)

    Panofsky, E. (2019). Perspective as symbolic form [Perspektiv beh manzure-ye Surat-e Sambolik] (M. Sepahi, Trans.). Cheshmeh. (Original work published 1927). (In Persian)

    Pourdawood, I. (Trans.). (1998). Gathas, the oldest part of the Avesta. Asatir. (Original work published ca. 1000 BCE). (In Persian)

    Suhrawardi, S. (1986). Hikmat al-Ishraq [The philosophy of illumination] (S. H. Nasr, Ed.). Hekmat. (Original work published ca. 1186). Zomorodi, H. (2010). An analytical introduction to mythology: Myth as the key to understanding the world. [Moqaddama-i tahlili dar bab-e osture-shinasi: Osture kelid-e ruyaruyi ba dark-e jahan] Azma, (72). (In Persian) - ابن‌عربی، شیخ اکبر محیی‌الدین (1387)، فتوحات المکیة (محمد خواجوی، مترجم و تعلیق). مولی. (چاپ اثر اصلی 1238)

    - پاکباز، روئین (1387)، نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، سیمین و زرین.

    -پانوفسکی، اروین (1398)، پرسپکتیو به منزلۀ صورت سمبلیک (محمد سپاهی، مترجم). چشمه. (چاپ اثر اصلی 1927)

    -دورکیم، امیل (1382)، صور بنیانی حیات دینی (باقر پرهام، مترجم). مرکز. (چاپ اثر اصلی 1912)

    -زمردی، حمیرا (1389)، مقدمه‌ای تحلیلی در باب اسطوره‌شناسی: اسطوره کلید رویارویی با درک جهان، نشریۀ آزما، شماره 72 - سهروردی، شهاب‌الدین (1365)، حکمت الاشراق، تصحیح و مقدمۀ سید حسین نصر، حکمت.

    -کاسیرر، ارنست ( 1400)، فلسفۀ صورت‌های سمبلیک (یدالله موقن ، مترجم). هرمس. (چاپ اثر اصلی 1923-1929)

    -کاسیرر، ارنست (1390)، زبان و اسطوره (یدالله موقن ، مترجم). انتشارات مروارید. (چاپ اثر اصلی 1946)

    -کاسیرر، ارنست (1401)، فرد و کیهان در فلسفۀ رنسانس (یدالله موقن ، مترجم). (چاپ اثر اصلی 1927)

    • کشمیری، مریم (1402 الف)، بازنمایی ساختمان در نقاشی ایرانی و نقش آن در گستردگی فضای تصویر و ژرف‌نمایی، نشریۀ مبانی هنرهای تجسمی، 8(2)،16-19، https://doi.org/10.22051/jtpva.2022.41695.1460 10.22051/jtpva.2022.41695.1460
    • -کشمیری، مریم، (1402ب)، کارآمدی خط افق در سازمان‌یابی فضا و بازنمایی عمق صحنه در نقاشی ایرانی، از دورۀ ایلخانی تا پیدایی فرنگی‌سازی، فصلنامۀ جلوۀ هنر،15(4)107-120. https://www.doi.org/10.22051/jjh.2023.43580.1971
    • - گاتها، قدیمی‌ترین قسمت اوستا (1377)، تألیف و ترجمۀ ابراهیم پورداوود، اساطیر -عین‌اقضات همدانی (1379)، زبدة‌الحقایق، به تصحیح عفیف عسیران (یدالله موقن ، مترجم). مرکز نشر دانشگاهی. (چاپ اثر اصلی 1120)
    • -موقن، یدالله (1378)، زبان، اندیشه و فرهنگ .هرمس.
    • -نظرلی، مائیس (1390)، جهان دوگانۀ مینیاتور ایرانی، تفسیر کاربردی نقاشی دورۀ صفوی، مترجم عباس‌علی عزتی، فرهنگستان هنر
    • - هاتف اصفهانی (1373)، دیوان هاتف اصفهانی، تصحیح وحید دستگردی، انتشارات نگاه