نقش رسانه‌ای گرافیک در هماهنگ‌سازی الگوی تداعیِ معانی با اشکال بیان و انواع ادبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار‌گروه‌کامپیوتر‌و‌فناوری‌اطلاعات،‌ دانشکده‌فنی‌و‌مهندسی،‌واحد‌شیراز،‌دانشگاه‌آزاد‌اسلامی،‌شیراز،‌ایران.‌

2 ‌استادیار‌گروه‌ارتباط‌تصویری،‌مؤسسه‌ آموزش‌عالی‌آپادانا،‌شیراز،‌ایران.‌‌

چکیده

هماهنگ‌سازی بین عناصر یک بیان هنری، عامل مهمی است که می‌تواند در نسبت میان زبان ادبی و تصویری و تقویت نقش رسانه‌ای آن‌ها نمود یابد. در این میان، گرافیک در قالب زبان تصویری، با وام‌گرفتن از برخی خصوصیات ادبیات، از قبیل برقراری نسبت با اشکال‌ بیان و انواع ادبی، قابل توجه است؛ منظور از اشکال بیان، مقوله‌های اقتباسی از انواع علم‌بیان چون مجاز، تشبیه، استعاره و کنایه می‌باشد و روایت ‌تصویر نیز در انواع ادبیِ حماسی، غنایی، نمایشی و تعلیمی قابل تعبیر بوده که از جمله وجوه اشتراک بین ادبیات و گرافیک به ‌نظر می‌رسد. پژوهش حاضر با هدف تبیین ویژگی‌های گرافیک به‌مثابه اثر ادبی، پرسش از چگونگی هماهنگ‌سازی میان فرم‌های کلامی و تصویری دارد. لذا به روش توصیفی‌-‌‌تحلیلی و با استفاده از منابع مکتوب و اسناد تصویری به شیوه کیفی و گزینش هدفمند، در تبیین نسبت میان گرافیک و ادبیات در هماهنگ‌سازیِ الگوهای تداعی‌معانی با اشکال‌بیان و انواع ادبی در قالب پوسترهای سینمایی اهتمام می‌ورزد. نتایج نشان می‌دهد که ابعاد روایی ایراد معنا در انواع ادب حماسی، غنایی، نمایشی و تعلیمی به‌ترتیب در هماهنگی با اشکال‌ بیان چون الگوهای تباین، مجاورت، مشابهت و تداعی‌آزاد نمود یافته و گویی گرافیک به‌مثابه اثری ادبی لب به سخن می‌گشاید.
 
 
 

کلیدواژه‌ها


اسلین، مارتین (1379). نمایش چیست. ترجمه شیرین تعاونی(خالقی). نشر نمایش.
اشرف‌زاده، رضا و علوی‌مقدم، محمد (1381). معانی و بیان. نشر سمت.
آمبروز، گوین و هریس، پل (1392). اندیشه طراحانه. ترجمه حسین شهرابی. چاپ و نشر نظر.
پورنامداریان، تقی (1386). انواع ادبی در شعر فارسی، مجله دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه قم، 2(3)، 22-7.
جنسن، چارلز (1388). تجزیه ‌و‌ تحلیل آثار هنرهای‌تجسمی. ترجمه بتی آواکیان. نشر سمت.
چندلر، دانیل (١٣94). مبانی نشانه‌شناسی. ترجمه مهدی پارسا. انتشارات سوره‌مهر.
رزمجو، حسین (1372). انواع ادبی و آثار آن در ادبیات فارسی. نشر آستان قدس رضوی.
زارع، غلامعلی و رضوی، ربیع (1391). کارکرد حماسه در دوران معاصر(با استناد به شعر معاصر ایران)، نشریه علمی‌پژوهشی ادبیات پایداری، 3‌(5)‌، 208-163.
سجودی، فرزان (1391). مقالات اولین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر. انتشارات فرهنگستان هنر.
سهیلی‌راد، فهیمه (1389). از ادبیات داستانی تا ادبیات نمایشی جنبه‌های نمایشی یک اثر روایی، نشریه کتاب ماه هنر، 13(139)، 67-62. شفیعی‌کدکنی، محمد‌رضا (١٣٨٧). صور خیال در شعر فارسی. تحقیق انتقادی در تطور ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریه بلاغت در اسلام و ایران. نشر آگاه.
شمیسا، سیروس (1380). نقد ادبی. نشر فردوس.
شمیسا، سیروس (1383). انواع ادبی. نشر فردوس.
شمیسا، سیروس (1387). بیان و معانی. نشر میترا.
شمیسا، سیروس (1393). بیان و معانی. نشر میترا.
صالحی، نرگس و حاجی آقابابایی، محمدرضا (1397). اقتباس ادبی در سینمای ایران (مطالعه موردی، چهل‌ودو فیلم اقتباسی)، جستارنامۀ ادبیات تطبیقی، دو فصلنامۀ علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، ‌2(3)، 117-103.
صفا، ذبیح‌الله (1374). حماسه‌سرایی در ایران. انتشارات فردوسی.
صفوی، کوروش (1383). از زبان‌شناسی به ادبیات. پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
ضابطی‌جهرمی، احمد (1378). سینما و ساختار تصاویر شعری در شاهنامه. نشر افرا.
کاظمی تازه‌کندی، شیوا و عابددوست، حسین (1397). بررسی و تحلیل کارکرد استعاره و جناس بصری در طراحی گرافیک. نشر علوم و اسناد.
کریمی حسن‌آباد، سمیه (1387). نقش ادبیات در گرافیک ایران. نشر دانشگاه الزهرا.
کلاه‌کج، منصوره (1399). اندیشه‌نگاری‌های شاعرانه در آثار گرافیک فرزاد ادیبی، نشریه رهپویه هنرهای تجسمی، 3(4)‌، ‌82-75. doi: 10.22034/ra.2021.241887
لاپتن، آلن (1391). تفکر طراحی گرافیک(آن سوی طوفان مغزی). ترجمه نازیلا محمدقلی‌زاده. فرهنگسرای میردشتی.
لیدول، ویلیام؛ هولدن، کریتینا و باتلر، جیل (1392). قواعد فراگیر طراحی. ترجمه راضیه مهدیه، نازیلا محمد‌قلی‌زاده، مهسا حقی‌پناه و راییکا خورشیدیان. فرهنگسرای میردشتی.
مشرف، مریم (1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران. نشر سخن.
معنوی‌راد، میترا و عنبر‌دباغیان، سعیده (1393). رویکرد آشنایی‌زدایی در فرآیند ارتباط‌تصویری حوزه تصویر‌سازی تبلیغاتی، مجله هنرهای‌زیبا: هنرهای‌تجسمی، 19(1)، 25-36.
مهرابی، مسعود (1393). صد و پنجاه سال اعلان و پوستر فیلم در ایران. نشر نظر.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1363). کلیات شمس(تصحیحات و حواشی). بدیع‌الزمان فروزانفر. نشر امیرکبیر.
نیرومند، محمدحسین (1396). دستورالعمل‌های رنه ماگریت به فیل آبی برای ایده‌یابی. نشر فرهنگسرای میردشتی.
ولک‌، رنه و وارن، آستین (1373). نظریه ادبیات. ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر. نشر علمی فرهنگی.
وُنگ، وُسیوس (1380). اصول فرم و طرح. ترجمه آزاده بیداربخت و نسترن لواسانی. نشر نی.
هاوکس، ترنس، (1397). استعاره. ترجمه‌ فرزانه طاهری. نشر مرکز.
یزدانی، علیرضا (1396). درآمدی بر نشانه‌شناسی گرافیک معاصر ایران. ‌‌چاپ و نشر نظر.