خوانش گفتمان تصوف در طرح و نقش فرش هریس از نیمه دوم سده 13 تا نیمه دوم سده 14 ق

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر- دانشکده هنر- دانشگاه شاهد

2 استادیار دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

3 دانشیار دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

4 دانشیار موسسه آموزش عالی علمی- کاربردی جهاد کشاورزی، تهران، ایران.

چکیده

از نیمه دوم قرن سیزدهم برای بیش از یک سده، در طرح و نقش گروهی از فرش‌های ابریشمین هریس، نقوشی از دیوان و صور عجیبه بازنمایی شده‌اند که گویا توسط صوفیان بافته‌شده‌اند. به دلیل نبود اطلاعات کافی، بسیاری از جنبه‌های تاثیر تصوف بر نقوش و معانی آن‌ها، ناشناخته است. پژوهش حاضر با هدف شناخت و واکاوی طرح و کارکرد این گروه از فرش‌های هریس، بر مبنای نسبت آن با گفتمان تصوف و جریان دیونگاری انجام شده‌است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای- اسنادی و میدانی و ابزار گرد‌آوری، فیش تحقیق، تصویر و مصاحبه است. با بررسی بیش از صد نمونه فرش هریس، 24 نمونه انتخاب و در راستای مساله پژوهش به میزانی که اشباع اطلاعات صورت بگیرد، با روش تحلیل محتوا، بررسی شده‌اند. بر اساس نتایج حاصله، نقوش و دلالت‌های معنایی آن‌ها، متاثر از فضای گفتمانی درهم‌آمیخته و چند ساحتی تصوف در دوره قاجار بوده‌ و خالقان آثار روایتی آمیخته از نظام دیوشناختی خود با انگاره‌های کلی تصوف، به زبان تصویر ارائه کرده‌اند. کارکرد فرش‌ها نیز در راستای آن بوده‌است. در این فرش‌ها رگه‌هایی از انگاره تقدس‌بخشی به دیوان، تناکح انسان و دیو، تبدل انواع و وحدت وجود به شکل واق‌واق، پیوستگی دیو با مجنون و درویش و تصاویری از قلندران شیرباز بازنمایی شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 30 آبان 1403

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار