1
گروه موزه، دانشکده باستان شناسی و موزه، دانشگاه هنر شیراز
2
گروه نقاشی، دانشگاه هنر شیراز
10.22059/jfava.2025.396313.667494
چکیده
چکیده
ترجمه و تصویرگری آثار حماسی هندو، از جمله رامایانا، به دستور اکبرشاه گورکانی، اقدامی صلح‌طلبانه برای معرفی فرهنگ و آیین هندو به مسلمانان بود. در این میان، رامایانانگاری فارسی به‌عنوان نمونه‌ای منحصربه‌فرد از نگارگری هندو-ایرانی، زمینه‌ی بروز تعامل میان هنرمندان دو فرهنگ را فراهم ساخت. نگاره‌ی «پیام‌آور قدسیِ مراسم قربانی» در نسخه‌ی فرییر، نمونه‌ای شاخص برای بررسی آیکونوگرافیکِ این تعاملات فرهنگی است. پرسش اصلی این است که ویژگی‌های بصری و فرمی«پیام‌آور قدسی» (مانند رنگ پوست، زیورآلات، و پوشش) در نگاره‌ی فرییر چه معنای نمادینی دارد و چگونه می‌تواند بازتابی از گفت‌وگوی میان سنت‌های هندویی و ایرانی-اسلامی باشد. پژوهش با رویکرد کیفی و روش توصیفی-تحلیلی، مبتنی بر منابع اسنادی و با بهره‌گیری از الگوی آیکونوگرافی پانوفسکی انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که بازنمایی نگاره در نسخه‌های فارسی دچار استحاله‌های فرمی، محتوایی و رنگی شده است. به‌ویژه در نسخه فرییر، نگارگر مسلمان با رویکردی تلفیقی و تفسیرگرانه به بازآفرینی مفاهیم اسطوره‌ای هندو پرداخته است. در این نسخه انتخاب رنگ زعفرانی در ترسیم پیام‌آور قدسی، به دلیل ناآشنایی هنرمند مسلمان با اسطوره‌های هندی نبوده، بلکه حاصل تفسیر او از مفاهیم قدسی و تجلی استحاله‌ی آیکونوگرافیک در بستر چندفرهنگی گورکانی است؛ پدیده‌ای که به شکل‌گیری زبان بصری مشترک میان دو سنت هنری هندو و ایرانی-اسلامی در مکتب گورکانی انجامید.
)