بررسی عناصر سه‌گانه نمادین در جام شوش

نویسنده

دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته صنایع دستی، دانشکده هنرهای تجسمی و کاربردی، دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

نقش طبیعت در زندگی مردمان پیش از تاریخ اهمیت بسزایی داشته است؛ به طوری که عناصر سه‌گانه طبیعت شامل: آب، خاک و باد در زندگی بشری همواره به صورت نمادین و به شکل‌های مختلف، در آثار هنری پیش از تاریخ مشاهده شده است. سفالینه‌های منقوش ایران در بین سایر هنرهای پیش از تاریخ از جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌باشند. نقوش سفالینه‌های پیش از تاریخ علاوه بر جنبه زیبایی، کارکردی نمادین را در بر می‌گیرد و بازخوانی آن همانند کتابی، ما را از نحوه زندگی و اعتقادات مردمان آن دوران آگاه می‌کند. سفالینه‌های منقوش شوش از لحاظ بصری و زیبایی با قوانین هندسی خاصی، دارای اهمیت ویژه-ای می‌باشد و در این میان جام شوش با نقوش سه‌گانه جانوری به طور خاص مورد توجه پژوهشگران واقع شده است. این مقاله سعی دارد به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی: - نمادشناسانه جام شوش؛ - نمایش نمادین عناصر سه‌گانه طبیعت بر جام شوش؛ - و ارتباط بصری بین عناصر موجود بر جام بپردازد، و سپس با مقایسه جام مورد نظر با سایر جام‌های هم‌طبقه خود بتوان، نظریاتی در جهت شاخص بودن آن به مخاطبان وعلاقه مندان هنر ایران زمین ارائه داد.

کلیدواژه‌ها


اقتداری، احمد (1354)، دیار شهریاران جلد نخستین آثار و بناهای تاریخی خوزستان، انتشارات انجمن آثار ملی، تهران.
آموزگار، ژاله (1386)، تاریخ اساطیری ایران، انتشارات سمت، تهران.
آمیه، پیر(1349)، تاریخ ایلام، ترجمه شیرین بیانی، انتشارات دانشگاه تهران،
تهران. آیت‌اللهی، حبیب الله(1385). مبانی نظری هنرهای تجسمی. انتشارات سمت، تهران.
ایدت، پردا (1386)، هنر ایران باستان( جلد1)، ترجمه یوسف مجید زاده، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
بختورتاش، نصرت الله(1380)، چلیپا نشان راز آمیز (گردونه خورشید یا گردونه مهر)، موسسه انتشاراتی فروهر، تهران.
برزین، پروین (1356)، مفاهیم نقوش بر سفال پیش از تاریخ، مجله هنر و مردم،شماره 185و184، صص103-105.
مالوان، م.ا. ل(1372)، بین النهرین و ایران باستان، ترجمه رضا مستوفی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
پوپ، آرتر آپم(1380)، شاهکارهای هنر ایران، ترجمه پرویز ناتل خانلری، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
پوپ، آرترآپم، و اکرمن، فلیس(1387)، سیری در هنر ایران (جلد اول وهفتم)، ترجمه سیروس پرهام، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران. تذهیبی، مسعود وشهبازی، فریده(1385)، نقشمایه‌های ایرانی، انتشارات صدا و سیما (سروش)، تهران.
توحیدی، فائق (1389)، فن و هنر سفالگری، انتشارات سمت، تهران.
چالیاده، میر(1385)،رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، انتشارات صدا و سیما (سروش)، تهران.
جابز، گرترود(1370)، سمبل‌ها،کتاب اول: جانوران، ترجمه محمد رضا بقا پور، ناشر مترجم، تهران.
حصوری، علی(1389)، مبانی طراحی سنتی، دفتر نخست، نشر چشمه، تهران.
دورانت، ویل(1370)، تاریخ تمدن جلد اول، ترجمه احمد آرام مقدم، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران.
دوبوکور، مونیک(1373)، رمزهای زنده جان، ترجمه جلال ستاری، نشر مرکز، تهران.
رفیعی، لیلا(1378)،سفال ایران (از دوران پیش از تاریخ تا عصر حاضر)، یساولی، تهران.
صمدی، مهرانگیز(1367)، ماه در ایران. تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
عبدالهی، منیژه (1381)، فرهنگنامه جانوران در ادب پارسی، نشر پژوهنده، تهران.
عبدالهیان، مهناز(1362و1361)، مفاهیم نمادهای مهر و ماه در سفالینه‌های پیش از تاریخ، مجله فصل نامه هنر، شماره2، صص46-63. کامبخش فرد، سیف الله(1379)، سفال و سفالگری در ایران از ابتدای نوسنگی تا دوران معاصر، انتشارات ققنوس، تهران.
کوپر، جی . سی، (1386)، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، نشر فرهنگ نشر نو، تهران.
معصومی، غلامرضا (1349)، نقش بزکوهی برروی سفالینه‌های پیش از تاریخ( قسمت دوم)، مجله بررسی‌های تاریخی، شماره 4 سال 5، صص 258-293.
هال، جیمز(1387)، فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، انتشارات فرهنگ معاصر، تهران.