بررسی بصری طغرا و مُهرهای سلطنتی ایران ( ایلخانیان-قاجار)

نویسندگان

1 استادیارگروه آموزشی ارتباط تصویری، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر

2 کارشناس ارشد ارتباط تصویری، دانشکده هنر، دانشگاه سوره

چکیده

دراین پژوهش توصیفی- تحلیلی که گردآوری اطلاعات آن به صورت کتابخانه ای، میدانی و بررسی مستقیم آثارصورت گرفته است، هدف اصلی بررسی نقش مُهر و طغرای پادشاهان در باز? زمانی دور? ایلخانیان تا دوره قاجار بوده است که از جمله نشانه های سلطنتی و نماد اقتدار خسروی محسوب می شوند و سجع مکتوب برآنها، عمدتاً انعکاسی در افکار و عقاید مذهبی شاهان داشته است. آنها به ویژه تعمد داشتند هویت شیعی مذهبی خود را به وسیله این نشان های بصری دراسناد به نمایش بگذارند.در این پژوهش، با رویکرد بصری به تحلیل نشانه ها درطغرا و نیز در ارتباط با مُهر در محورهای همنشینی وجانشینی، بررسی چگونگی روابط بصری موجود، ارزش‌های گرافیکی و امکان استفاده از دستاوردهای هنرمندان گذشته درجهت تغییر و تحول استفاده از این خط درگرافیک امروز پرداخته شده است که نتایج حاصل ازبررسی ها نشان می دهد اصل نظم، ایجاد تکرار و ریتم، چرخش حروف که جنبشی موزون را تشکیل می دهد در این نقوش حضور چشمگیری دارد. علاوه بر آن باید به چگونگی رنگ بندی خطوط در طغراها اشاره کرد که بافت حروف را تعدیل و تقویت می کند. این خط درسده های اخیر توسط خوشنویسان عثمانی (ترکیه) شکل و قالبی متناسب یافته و جدا از متن نوشتاری یک سند مطرح گردید.

کلیدواژه‌ها


ابن بطوطه ، محمد بن عبدالله (1337)، ترجمه رحله ابنبطوطه، ترجمه محمدعلی موحد، جلد 2، طرح نو، تهران.
ابن خلدون،العبر(1368)، تاریخ ابن خلدون، ترجمه عبدالمحمدآیتی، جلد6 ، موسسه مطالعات و تحقیفات فرهنگی، تهران .
اقبال آشتیانی،عباس(1352)، مجموعه‏ی مقالات عباس اقبال آشتیانی، به کوشش دکترمحمد دبیرسیاقی، نشرخیام، تهران.
انوری، حسن(1373)، اصطلاحات دیوانی دوره غزنوی و سلجوقی، سخن، طهوری، تهران.
آیت الهی، حبیب الله(1385)، مبانی نظری هنرهای تجسمی، چاپ ششم، سمت، تهران.
آتابای، بدری کامروز(1358)، تعریف مختصری درباره مهرو مهرکنی، وحید، شماره256و257، صص45-46.
ترابی طباطبایی، سیدجمال الدین(1355)، سکه های آق قوینلوها ومبنای حکومت صفویه درایران، موزه آذربایجان، شماره 7، ص 23. جدی، محمد جواد(1387)، مهر و حکاکی در ایران، فرهنگستان هنر، تهران.
- جوادی، مهدی(1384)، تحول نظام خاتم و نشان در تشکیلات اسلامی، فصلنامه تاریخ اسلام، سال ششم، زمستان.
- حقی اوزون چارشیلی، اسماعیل (1381)، تشکیلات امپراطوری سلجوقی، ترجمه محمدرضا نصیری، نامه انجمن، شماره6، صص77-79. رضایی، امید(1389)، شاه عباس اول، طغرای دوازده خانه و المثنی نویسی نشان، دو فصلنامه علمی تخصصی تحقیقات تاریخی اجتماعی، سال 1، شماره1، ص70.
روستایی، محسن(1383)، بازخوانی فرمانی منحصر به فرد از عهد قاجار (1293 ق.)«ممهور به مهرهایی مزین به نام چهارده معصوم (ع)،گنجینه اسناد، شماره 55، صص16-26.
سمسار، محمد حسن(1346)، اسنادو مکاتبات تاریخی؛ فرمان نویسی دوره صفویه، بررسی های تاریخی، شماره 12، ص145.
سمسار، محمد حسن(1347)،اسنادو مکاتبات تاریخی؛ فرمان نویسی دوره صفویه(2)، بررسی های تاریخی، شماره 13، ص63. شاردن,ژان(1345)، سفرنامه شاردن، محمدعباسی، امیرکبیر، تهران.
شهرستانی، سیدحسین(1381)، جلوه هنر در اسناد ملی، سازمان اسنادملی ایران، تهران.
صفری آق قلعه، علی(1388)، مفهوم مهر در نخستین سده های اسلامی،گزارش میراث، شماره35 ، سال چهارم، ص4.
فضائلی، حبیب الله(1371)، اطلس خط، چاپ دوم ، مشعل اصفهان، اصفهان.
فراستی،رضا(1380)، مهرهای شاهان قاجار، فصلنامه تخصصی تاریخ معاصرایران، سال پنجم، شماره 17، صص163-205.
قائم مقامى، جهانگیر(1348)، یکصد و پنجاه سند تاریخى: از جلایریان تا پهلوى، تهران، چاپخانۀ ارتش شاهنشاهى ایران.
قائم مقامی، جهانگیر(1349)، توقیع و تطورآن هادر تداول دیوانی، بررسی های تاریخی، شماره27، صص251-261.
لویی رابینیو(1353)، آلبوم سکه ها، نشانها و مهرهای پادشاهان ایران، محمدمشیری، امیرکبیر، تهران.
مرسل پور، محسن(1360)، تاریخ سلجوقیان کرمان، مرکز کرمانشناسی، کرمان.
مقریزی، تقی الدین احمد بن علی (1418)، المواعظ والاعتبار (الخط)، جلد 3، بیروت، دارالکتب العلمیه.
یزدی، شرف الدین علی (1972)، ظفرنامه، لوحه 6، تاشکند، عصام الدین اورونبایوف.
Kaya , Polat (2006),New Light on the incorrect Reading of "Tutankhame Tutankhamen" was a Hakan of the Ancient Turanian State of Masar / Misir): http://www.polatkaya.net/tut_cartouche.htm.
Boydas, Nihat (beta), Osmanlı Tuğralarına Eleştiri Açısından Bir Bakış:http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/143/2.htm.
Mensiz, Ercan(2002), Türk Dünyası’nda Tuğralar ve Osmanlı Padişah TuğralarıTugras in Turkic World and Ottoman Sultan Tugras: www.tugra.org .
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Lampas_with_rabbits_silk_and gold_Iran_or_Irak_14th_century.jpg .
Gottfried, Herrmann(1994), Ein früher persischer Erlaß: http://menadoc.bibliothek.uni- halle.de/dmg/periodical /titleinfo/150643.
Fekete, Lajos (1977), and György Hazai, eds. Einführung in die persische Paläographie: 101 Dokumente. Budapest: Akadémiai Kiadó: www.asnad.org.
http://urun.gittigidiyor.com/antika-sanat/kanuni-sultan-suleyman-kaftan-ve-tugra-36718919.