بازشناسی تشابهات معماری بودایی با مقابر و عودسوزهای مفرغیِ سده های آغازین اسلامی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان

2 استادیار دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان

چکیده

مطالعه ی تعاملات متقابل آثار هنریِ مرتبط با آیین های مختلف، یکی از مهم‌ترین مصادیق مطالعات تطبیقی جهت دستیابی به اطلاعات تازه در خصوص تکوین و تحول این آثار در سرزمین های مختلف است. مصادیق چنین مطالعاتی نشان می دهند که چگونه جریان‌های هنری در پی تکوین و توسعه ی آیین‌ها در جوامع، پدید آمده و گسترش می‌یابند و تا چه حد موجب کمیت و کیفیت های جدید هنری می‌گردند. تشابهات زیاد، فرم ها و نقوش معماری بودایی با آثار فلزی اسلامی، خصوصاً عودسوزهای سده‌های آغازین و همچنین معماری مقابر اولیه‌ی اسلامی، یکی از همین تعاملات متقابل است. مقاله‌ی پیش رو کوشیده است تا به روش کتابخانه‌ای و به شیوه‌ی تاریخی-اسنادی و تحلیل محتوا و ارائه‌ی نمونه‌هایی مستند، و همچنین با بازشناسی این عناصر و مصادیق آن، احتمال وجود نمونه‌هایی از تأثیرات عناصر هنری وابسته به آیین بودا را بر روی هنر مناطق اسلامی، شناسایی و معرفی نماید. حاصل این بررسی، روشن کننده‌ی این حقیقت است که عناصر به کار رفته در بدنه‌ی این عودسوزها تا حد زیادی برگرفته از نمادهای بودایی است. البته ریشه‌ی نقوشی همچون شیر، گل لوتوس و ... را باید در هنر پیش از اسلام (هخامنشی و ساسانی) که به نحوی از انحا مورد تقلید هند واقع شده است جست.

کلیدواژه‌ها


احسانی، محمد تقی (1368)، هفت هزار سال هنر فلزکاری در ایران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
پوپ، آرتر؛ اِکِرمن، فیلیس (1387)، سیری در هنر ایران، ج6، مترجمان نجف دریا بندری و دیگران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران. چینگ، فرانسیس دی. کی؛ یارتسومبک، مارک ام؛ پراکاش، ویکرامادیتیا (1389)، تاریخ معماری جهان، ترجمه ی محمد رضا افضلی، نشر یزدا، تهران.
دهخدا، علی اکبر (1373)، لغتنامه ی دهخدا، ج 10و12، زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سیّد جعفر شهیدی، موسسه ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
دیماند، موریس (1383)، راهنمای صنایع دستی،ترجمه عبدالله فریار، چ سوم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
رایس، تاراما تالبوت (1372)، هنرهای باستانی آسیای مرکزی تا دوره ی اسلامی، ترجمه ی دکتر رقیه بهزادی، انتشارات تهران، تهران.
رایس، دیوید تالبوت (1381)، هنر اسلامی، ترجمه ماه ملک بهار، چ دوم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
زارعی، محمد ابراهیم (1384)، آشنایی با معماری جهان، چ پنجم، انتشارات فن آوران، تهران.
کول، امیلی (1388)، آشنایی با معماری جهان، مترجمین مهندس کوروش محمودی ده ده بیگلو، مهندس رضا بصیری مژدهی، مهندس روزبه احمدی نژاد، نشر یزدا، تهران.
وارد، ریچل (1384)، فلزکاری اسلامی، ترجمه مهناز شایسته فر، انتشارات موسسه ی مطالعات هنر اسلامی، تهران.
ویلسن، کریستی (1366)، تاریخ صنایع ایران، ترجمه عبدالله فریار، انتشارات فرهنگسرا، تهران.
Aga-Oglu, Mehmet (1945), About a Type of Islamic Incense Burner, The Art Bulletin 27, No1.
Allan, James (1982), Persian Metal Technology 700-1300AD/ Nishapur, Metalwork of the Early Islamic Period, New York. Atil, Esin & Chase, W.T.& Jett, Paul (1985), Islamic Metalwork in the Freer Gallery of Art, Smithsonian Institution Press, Washington D.C.
Baer, Eva (1983), Metalwork in Medieval Islamic Art, State university of New York Press, Albany.
Baker, Patricia L. (2004), Islam and the Religious Arts, The Cromwell Press, Great Britain.
Bloom, Jonathan & Blair Sheila (1997), Islamic Arts, Phaidon Press Ltd, London.
Encyclopedia of Buddhism (2004), Vol 2, Macmillan Reference USA.
Fehervari, Geza, and others (2005), The Iconography of Islamic Art, Edited by Bernard O'Kane, The American University in Cairo Press, Egypt.
Gladiss, Almut von & Blair, Sheila & Bloom Jonathan & Chmelnizkij Sergej & Others (2007), Islam: Art and Architecture, Edited by Markus Hattstein and Peter Delius, Tandem Verlag GmbH.
Khalili, Nasser D. (2008), Visions of Splendour in Islamic Art and Culture, World press Ltd, London.
Loukonine, Veladimir & Ivanov, Anatoli (2003), Persian Lost Treasures, Mage publishers, London.
Lutfi, Huda (1991), Manners and Customs of Fourteenth Century Cairene Women, in Keddi and Baron, eds.
Marchal, M. (1974), L'art du bronze islamique d'Afghanistan, Revue du louvre I.
Melikian-Chirvani, Assadullah Souren (1982), Islamic Metalwork from the Iranian World, 8th-18th Centuries (Victoria & Albert Museum), UDO (Litho) Ltd, London.
Pope, A.U. (1977), A Survey of Persian Art, vol.13, Tehran.
Stierlin, Henri (2006), Splendours of the Ancient Persia, White Star, Italy.
The Encyclopedia Americana (1963), Vol 14, Americana Corporation, USA.
The New Encyclopedia Britanica (1995), Vol 6, 15th Edition, Encyclopedia Britanica Inc, USA.