پژوهشی بر توپی های گچی ته آجری با رویکرد به مسجد جامع یزد

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد نقاشی، دانشگاه آزاد اسلامی

2 عضوهیئت علمی دانشکده هنر و معماری، دانشگاه علم و فرهنگ

چکیده

مسجد جامع یزد را می توان درخشان ترین بنای این شهر نامید.?این مسجد تغییرات زیادی را در طول تاریخ، متناسب با زمان خود شاهد بوده است. در بررسی این مسجد مانند دیگر بناهای اسلامی با تزیینات متنوعی روبرو هستیم، از جمله توپی‌ گچی ته آجری. توپی ها از آن دسته تزییناتی هستند که از ترکیب گچ وآجر بوجود می‌آیند و همراه با آجر چینی فضای داخلی بناهای اسلامی، به ویژه دوره سلجوقی و ایلخانی بکار می‌رفته اند.?جنس مصالح، تنوع نقش و شیوه اجرای توپی ها، از جمله سوالاتی هستند که در نگاه اول ذهنیت هر مخاطبی را بر می انگیزند و هدف کلی این مقاله یافتن پاسخی بر این سوالات می باشد. در این مقاله تلاش شده است پس از برشمردن سابقه تاریخی، پیشینه و روش اجرای توپی در بناهای اسلامی به عنوان آرایه ای مستقل از تزئیناتی همچون گچبری و آجرکاری، ویژگی های تزئینی و تصویری این نوع تزئین در مسجد جامع یزد نیز مورد مطالعه قرار گیرد.در این بین، مواد بکار رفته در توپی ها، تناسب این نوع تزیین با محل اجرای آنها در این بنا و جایگاه نقوش حک شده بر آنها به عنوان عامل بصری تأثیرگذار، هم از نظر مفهومی و هم از نظر بصری در قالب تصویر، مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


افشار، ایرج(1374)، یادگارهای یزد، انتشارات خانه کتاب یزد، چاپ دوم، یزد.
پازوکی، شهرام(1388)، حکمت هنر و زیبایی در اسلام، موسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن، چاپ دوم، تهران.
حاجی قاسمی،کامبیز ( 1378 )، گنجنامه، مساجد جامع، جلد دوم، انتشارات روزنه، تهران.
حاجی قاسمی،کامبیز (1383)، گنجنامه، مساجد جامع، جلد دوم، انتشارات روزنه، تهران.
شایسته فر، مهناز (1389)، تجلی اسماء مقدس در تزیینات معماری امام‌زادگان و مقابر سدۀ چهاردهم/ هشتم شهر قم، دو فصلنامۀ مطالعات هنر اسلامی، شمارۀ 13، صص؟؟؟؟؟؟؟؟؟. کاتب، احمد ابن حسین ابن علی (2537خ)، تاریخ جدید یزد، انتشارات امیر کبیر، دوم، تهران. کیانی، محمد یوسف (1376)، تزیینات وابسته به معماری ایران دوره اسلامی، سازمان میراث فرهنگی، تهران.
مکی نژاد، مهدی (1387)، تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی: تزیینات معماری، انتشارات سمت، تهران.
نصر، سید حسین(1389)، هنر و معنویت، ترجمه رحیم قاسمیان، مؤسسه انتشاراتی حکمت، تهران.
ولف، هانس (1372)، صنایع دستی کهن ایران، ترجمه سیروس ابراهیم‌زاده، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران.
ویلبر، دونالد (1346)، معماری اسلامی ایران در دورۀ ایلخانان، ترجمه عبدالله فریار، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، سازمان برنامه وفرانکلین، تهران.
یاوری، حسین، حکاک باشی، سارا (1390)، سیری در عناصر و تزیینات معماری ایران، انتشارات توتیا ،تهران.