گـیــاه زنــدگـی در ایران، میانرودان و مصر باستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه موزه داری، دانشکده جهانگردی و کارآفرینی هنر، دانشگاه هنر اصفهان

2 2کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان

چکیده

چکیده
این نوشتار تلاش دارد با نگاهی بر اساطیر و باورها و نیز نقشمایه های به جای مانده بر روی آثار هنری، کهن الگوی گیاه زندگی را در هنر مردمان ایران، میانرودان و مصر باستان تا آغاز دوران هخامنشی (هنگامه یکی شدن این فرهنگ ها) پیگیری کند، و در این راه با گردآوری داده های اسنادی کتابخانه ای و موزه ای، به پی جویی تحلیلی و تطبیقی ارتباط میان این فرهنگ ها بپردازد. این نوشتار بر اساس هدف از گونه پژوهش های بنیادی و از حیث ماهیت و روش از گونه پژوهش های تاریخی است. پرسش نخستین این پژوهش، بررسی سهم و اهمیت نقشمایه گیاه زندگی در هنر و اساطیر فرهنگ های ساکن ایران، میانرودان و مصر باستان است، و سپس به چیستی این مفهوم و چرایی جایگاه سترگ آن در میان این مردمان خواهد پرداخت. گیاه زندگی در چارچوب کهن الگوهایی چون درخت زندگی بخش، درخت کیهانی و سرچشمه رستنی­ها و داروها در اندیشه بسیاری از ساکنان خاور باستان مکان ارجمندی دارد. گیاه آب، خاک، باد و آتش را به هم می آمیزد. با ریشه هایی در زیرزمین و ساقه ای بر روی آن و شاخسارهایی در آسمان مایه پیوند میان اجزای کیهان است. و باززایی فصلی آن نشانه ای از نامیرایی و فناناپذیری است.
 

کلیدواژه‌ها


فهرست منابع
آسموسن، ج. پ (بی‌تا)، اصول و عقاید و اعتقادات دیانت زرتشتی، فریدون وهمن، بنیاد فرهنگ ایران، تهران.
اسدیان، محمد، و دیگران (1358)، باورها و دانسته ها در لرستان و ایلام، مرکز مردم شناسی ایران، تهران.
انکلساریا، ب. ت. (1964)، گزیده های زادسپرم، بمبئی.
اوشیدری، جهانگیر (۱۳۷۱)، دانشنامهٔ مزدیسنا، واژه نامهٔ توضیحی آیین زرتشت، مرکز، تهران.
بهار، مهرداد (1375)، پژوهشی در اساطیر ایران، آگه، تهران.
بهرامی، احسان، به یاری فریدون جنیدی (1369)، واژه های اوستا، بلخ، تهران.
بیرونی، ابوریحان (1352)، آثارالباقیه، اکبر دانا سرشت، ابن سینا، تهران.
بیهقی، ابوالحسن علی بن زید (1361)، تاریخ بیهق، به کوشش احمد بهمنیار، کتابفروشی فروغی، تهران.
پوپ، آرتور اوپهام (1338)، شاهکارهای هنر ایران، پرویز ناتل خانلری، فرانکلین، تهران.
پورداود، ابراهیم (1356)، یشتها، ج1و2 ، دانشگاه تهران، تهران.
تفضلی، احمد (1380)، مینوی خرد، توس، تهران.
دوبوکور، مونیک (1373)، رمزهای زنده جان، جلال ستاری، مرکز، تهران.
دوستخواه، جلیل (1374)، اوستا، ج۱، مروارید، تهران.
شوالیه، ژان و آلن گربران (1379)، فرهنگ نمادها، سودابه فضایلی، جیحون، تهران.
طاووسی، محمود (1368)، خویشکاری مردمان نسبت به امشاسپندان، ماهنامه فروهر، شماره 317، صص؟؟؟؟؟؟؟؟؟.
طرسوسی، ابوطاهر بن علی بن حسین (1355)، حماسه ابومسلم خراسانی، به کوشش اقبال یغمایی، کتاب فرزان، تهران.
فردوسی، ابوالقاسم (1379)، شاهنامه، رافع، تهران.
فرنبغ دادگی (1380)، بندهش، مهرداد بهار، توس، تهران.
قرشی، امان الله (1380)، آب و کوه در اساطیر هند و ایرانی، هرمس و مرکز بین المللی گفتگوی تمدنها، تهران.
کتاب مقدس عهدعتیق و عهدجدید (۱۳۷۹)، ویلیام گلن، هنری مرتن، ترجمه فاضل همدانی، اساطیر، تهران.
کوک، راجر(1378)، درخت زندگی، سوسن سلیم زاده و هلینا مریم قاسمی، جیحون، تهران.
کندی، ادی سموییل، (1381)، آیین شهریاری در شرق، فریدون بدره ای، علمی و فرهنگی، تهران.
گرین، ویلفرد و دیگران (1376)، مبانی نقد ادبی، فرزانه طاهری، نیلوفر، تهران.
گزنفون(1384)، بازگشت ده هزار یونانی، حسینقلی و مسعود سالور، اساطیر، تهران.
لاهیجی، شهلا (1364)، افسانه درخت هولوپو، نامه فرهنگ ایران، بنیاد نیشابور، تهران.
نوابی، ماهیار (1346)، درخت آسوریک، بنیاد فرهنگ ایران، تهران.
هال، جیمز (1380)، فرهنگ نگاره نمادها در هنر شرق و غرب، رقیه بهزادی، تهران، فرهنگ معاصر.
هرودوت (1387)، تاریخ هرودوت، جرج راولینسن، غلامعلی وحید مازندارنی، علمی و فرهنگی، تهران.
هینلز، جان (1368)، شناخت اساطیر ایران، ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چشمه، تهران.
یونگ، کارل گوستاو (1378)، انسان و سمبولهایش، محمود سلطانیه، جامی، تهران.
Anklesaria, T.D. & B. T., (1908), The Bundahishn, Bombay.
Bonavia, Emanuel, (1890), The Sacred Trees of the Assyrian Monuments, in the Babylonian and Oriental Record, vol. iii.
Daressy, G., (1905), Statues de divinités, vol. II, Cairo، Imprimerie de l'Institut français d'archéologie orientale.
Encyclopedia Iranica, (1985), vol.1, London، Routledge & Kegan Paul.
Frankfort, Henri, (1955), Stratified Cylinder Seals from the Diyala Region, Oriental Institute Publications 72. Chicago، University of Chicago Press.
George, A., (2003), The Babylonian Gilgamesh epic، introduction, critical edition and cuneiform texts, Oxford University Press.
Goblet d'Alviella, Eugène, comte, (1894), The migration of symbols, London، A. Constable and Co.
Herrmann, Georgina, (1986), Ivories from Room SW 37 Fort Shalmaneser. Ivories from Nimrud IV. London، British School of Archaeology in Iraq.
Layard, A.H., (1853), Discoveries in the ruins of Nineveh and Babylon, London، J. Murray.
Menant, Joachin, (1886), Les pierres gravées de la Haute-Asie. Paris.
Price, Ira Maurice, (1900), Notes on the Pantheon of the Gudean Cylinders, The American Journal of Semitic Languages and Literatures, Vol. 17, No. 1.
Strommenger, Eva, (1962), Fünf Jahrtausende Mesopotamien, München، Hirmer Verlag.
Wolkstein, D. & S. Noah Kramer, (1983), Inanna queen of heaven and earth، Her stories and hymns from Sumer, NY، Harper & Row.