بررسی آرایه خورشید در صنایع دستی و تزیینات معماری یزد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد نقاشی، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

2 عضو هیئت علمی دانشکده هنر و معماری، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران

چکیده

    چکیده
 خورشید همواره جایگاه ویژه ای را در بین اساطیر ایران و جهان دارا بوده است. در ایران که یکی از قدیمی ترین پایگاه های پرستش خورشید می باشد، چلیپا رایج ترین صورتی است که در کنار دیگر نقوش منتزع از خورشید، دستمایه صنعتگران و هنرمندان دوره های مختلف جهت تزیین فرآورده های دستی قرار گرفته است. این نقشمایه به مرور زمان و متناسب با جهان بینی انسان ایرانی در پهنه فرهنگی این سرزمین، تغییر شکل یافته و با صورت­های متنوعی نمایانده شده است. امروزه نیز می توان آرایه خورشید را در صنایع دستی و تزیینات معماری نواحی مختلف ایران، به ویژه ناحیه یزد مشاهده کرد. نظر به تنوع و تعدد کاربرد نقشمایه خورشید در دوره های مختلف زمانی در یزد و نظر به سابقه تاریخی و ویژگی های فرهنگی و جغرافیایی این شهر، همواره پراکندگی صوری نقشمایه خورشید و اشکال متأثر از این نگاره در صنایع دستی و تزیینات معماری این ناحیه منشأ سوال بوده است. در این جستار تلاش شده است پس از برشمردن جنبه های اسطوره ای نقشمایه خورشید و همچنین سیر تحول آن در ایران، تنوع صوری این نگاره در صنایع دستی ناحیه یزد نیز در قالب تصویر و به صورتی  مقایسه ای مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


فهرست منابع
بختورتاش، نصرت ا... (1356)، گردونه خورشید یا گردونه مهر، مؤسسه مطبوعاتی عطائی، ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟.
بختورتاش، نصرت ا... (1386)، نشان راز آمیز، آرتامیس، اول، تهران.
بهنام، عیسی (1320)، صنایع و تمدن مردم فلات ایران پیش از تاریخ، چاپخانه مجلس، تهران.
بیانی، ملک زاده (1363)، تاریخ مهر در ایران، یزدان، اول، ؟؟؟؟؟؟؟؟؟.
پوپ، آرتور و فیلیس اکرمن (1387)، سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا به امروز، انتشارات  علمی فرهنگی، اول، تهران.
پورتال جامع اداره کل میراث فرهنگی(؟؟؟؟؟)، صنایع دستی و گردشگری استان یزدhttp://www.yazdchto.ir .
 پورداوود، ابراهیم (1310)، خرده اوستا، انجمن زرتشتیان ایران، بمبئی.                                    
توحیدی، فائق (1378)، فن و هنر سفالگری، سمت، اول، تهران.
حسینی، سید هاشم (1390)، کاربرد تزیینی و مفهومی شمسه در مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی، فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره 14، صص 7- 24.           
خزائی، محمد (1381)، هزار نقش، مؤسسه مطالعات هنر اسلامی، اول، تهران.
دادور، ابوالقاسم و الهام منصوری (1385)، درآمدی بر اسطوره ها و نمادهای ایران و هند در عهد باستان، کلهر، اول، تهران.
دهخدا، علی اکبر (1373)، لغتنامه دهخدا، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، اول از دوره جدید.
رمضانخانی، صدیقه (1387)، هنر نساجی در یزد، سبحان نور، اول، تهران
شوشتری، عباس (1354)،گاتها، خرمی، ؟؟؟؟؟؟؟؟؟.
صلواتی، مرجان (1387)، تجلی نقش خورشید در قالیهای ایل قشقایی، نشریه گلجام، شماره 9، صص 35- 48 . 
ضیاء پور، جلیل (1353)، نقوش زینتی در ایران زمین، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر،آبان، ؟؟؟؟.
علیمحمدی، جواد (1386)، پژوهش در زیلوی یزد، انتشارات فرهنگستان هنر، اول، تهران.
قهرمانی، ابوالفتح (1375)، یزد نگین کویر، سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، اول، ؟؟؟؟؟؟؟؟؟.
کاظم نژند، ابراهیم(1384)، گزارش فصل اول کاوش و گمانه زنی بافت تاریخی شهر یزد، آرشیو اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد.
کامبخش فرد، سیف الله(1389)، سفال و سفالگری در ایران، ققنوس، تهران.
گلاک، جی و سومی هیراماتو (2535خ)، سیری در صنایع دستی ایران، انتشارات بانک ملی، ژاپن.
 گیرشمن، رمان (1370)، هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی، ترجمه بهرام فره وشی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
گیرشمن، رمان (1371)، هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی، ترجمه عیسی بهنام، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
مسرت، حسین (1376)، یزد یادگار تاریخ، رامین، ؟؟؟؟؟؟.
مکی نژاد، مهدی (1385)، گزیده آثار استاد اصغر شعرباف، گره و کاربندی، انتشارات فرهنگستان هنر ، تهران.
مهر، فرهنگ (1384)، دیدی نو از دینی کهن، جامی، تهران.