شناخت و جستجوی نقش زنجیره خمپا و جایگاه آن در تمدن‌های باستان*

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه صنایع دستی، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران،

2 کارشناسی ارشد صنایع‌دستی، دانشکده هنر، دانشگاه سوره، تهران

چکیده

چکیده
یکی از راه‌های ارتباط با فرهنگ و هنر اقوام مختلف، شناخت باورها و اعتقادات آنهاست. در بسیاری از موارد، این باورها در قالب نقش بر روی آثار هنری و اشیاء تاریخی فرهنگی ظاهر می‌شوند. از این رو، شناخت این نقوش اهمیت به سزایی پیدا می‌کند. نقش زنجیره‌ی خمپا یکی از نقوشی است که در بین فرهنگ‌ها و تمدن‌ها در طول تاریخ بر روی آثار به عنوان یک آرایه‌ی تزیینی و نمادین به‌کاررفته است. هدف کلی این پژوهش، ریشه‌یابی و شناخت نقش زنجیره‌ی خمپا، معانی و مفاهیم آن و تجلی باورها و دیدگاه‌های فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف در قالب این نقش است؛ بنابراین، ضمن شناخت نقش زنجیره خمپا و معانی و مفاهیم تاریخی و سمبلیک آن، انواع نقش و ارتباط آن بررسی می‌شود. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی مورد پژوهش و تحقیق قرار گرفته است. در جستجو و مقایسه نقش زنجیره خمپا در فرهنگ‌ها، دریافت می‌شود که این آرایه نمادین در بعضی نقاط جهان به طور همزمان توسعه‌یافته است. این نگاره، در هنر ایران که غالباً از کیفیتی نمادین برخوردار بوده، هر چند ناشناخته، در دوره پیش تاریخی  وجود داشته است؛ اما حضور مستمر و چشمگیرتری از آن در تمدن‌های باستانی چین و یونان، نسبت به سایر تمدن‌ها مشاهده ‌شده و غالباً نماد باران حیات‌بخش و طول عمر شناخته‌شده است.

کلیدواژه‌ها


فهرست منابع
آقا عباسی، زهرا (1389)، نقشمایه های نویافته ی حوزه‌ی هلیل رود، دانشگاه باهنر کرمان، کرمان.
ایتن، یوهانس (1378)، ایتن:عناصر رنگ، ترجمه‌ی بهروز ژاله دوست، عفاف، تهران.
 بیرل، آن (1384)، اسطوره های چینی، ترجمه‌ی عباس مخبر، مرکز، تهران.
 پاکباز، روئین (1382)، دایره‌المعارف هنر، فرهنگ معاصر، تهران.
 پرهام، سیروس (1370)، دستبافت های عشایری و روستایی فارس، جلد 1و2، امیرکبیر، تهران.
 کریستی، آنتونی (1373)، شناخت اساطیر چین، ترجمه‌ی باجلان فرخی، اساطیر، تهران.
 گاردنر، هلن (1380)، هنر در گذر زمان، ترجمه‌ی محمد تقی فرامرزی، آگاه، چاپ ششم، تهران.
 مرزبان، پرویز. معروف، حبیب (1380)، فرهنگ مصور هنرهای تجسمی، ویرایش چهارم، سروش، تهران.
 مهاجری، عباسعلی(1384)، فرهنگ هنر ( انگلیسی- فارسی)، دانشیار، تهران.
هال، جیمز (1387)، فرهنگ نگاره ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، فرهنگ معاصر، تهران.       
 هرتسفلد، ارنست (1381)، ایران در شرق باستان، ترجمه‌ی همایون صنعتی زاده، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
Andrieu, Sara Anais (2009), Spread of Cultures, (www.Icas6.org).                     
Beer, Robert (2004), The Encyclopedia of Tibetan Symbols and Motifs, Serindia Publications, Chicago & London.                                                                    
Britannica  book  of the year(1995), Encyclopedia Britannica Publications, London.                                                                                                                            
Cirlot, Juan Eduardo (2002), A Dictionary of Symbols, Curier Dover Publication,New York .                                                                                                 
Gero, John Steven (1995), Computational and Cognitive Models of Creative design, Key Centre of Design Comp & Cogntn, Australia.                                        
Gimbutas, Marija Alseikaite (1974), The Gods and Goddesses of Old Europe, University of California Press, California.                                                                   
Gubser, Mike (2009), Time is visible surface, Wayne State University Press, Michigan.                                                                                                                        
Haarmann, Harald (1996), Early Civilization and Literacy in Europe, Walter   Gruyter Publications, Berlin.                                                              
Jones, Owen (1895), The Grammar of Ornament, Day and Son Publications,  London.                                                                                                                       
Lio, Yang; Toussaint, Godfried (2009), A New Method for Classifying Fret and Meander Pattern, Publication of Isama, (www.isama.org).                      
Saward, Jeff (1987), Unlocking the Labyrinth, NEARA  Jornal, spring, vol.21, No.4, Issue No.79.                                                                                                         
Solheim, Willhelm. G (1987), Chinese and Southeast Asian Art Styles and their Relationship, (www,google.com).                                                                        
William, C.A.S (1988), Chinese Symbolism and Art Motifs, Tuttle Publishing, Boston.                                                                                                        
Wilson, Eva (1994), 8000 Years of Ornament, British Museum Press, London.                                                                                                                          
Zharnikova, S (2008), Archaic Motifs in North Russian Folk Embroidery and Parallels in Ancient Ornamental  Designs of the Eurasian Steppe   People, (www.Cultinfo.Ru).
The dictionary of art (1996),valume:20,mac millan.