بررسی نقشمایه های مردانه در تمدن ایلام (از اوایل هزاره سوم تا اواسط هزاره اول ق م)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

 
   چکیده
استفاده از نقشمایه‌های انسانی از کهن‌ترین زمان در آثار هنری به جامانده از تمدن‌های مختلف و در دوره‌های تاریخی متفاوت مرسوم بوده است.‍ پیکره‌های کوچک و بزرگ انسانی از مواد مختلف و همچنین نقوش انسانی  بر روی ظروف و لوازم دیگر در تمدن ایلام، نشان‌دهنده اهمیتی است که انسان ایلامی برای خود قائل بوده است. در حقیقت همین نقشمایه‌های انسانی، مهم­ترین منابع تصویری در جهت شناخت فرهنگ ایلامی محسوب می‌شود. پژوهش حاضر که به روش توصیفی و تاریخی و با استفاده از منابع مکتوب صورت پذیرفته، به بررسی نقشمایه‌های انسانی و به طور ویژه نقوش مردانه در تمدن ایلام می‌پردازد چرا که تمدن ایلام به توجه ویژه به نقش زن شهرت  دارد و این پژوهش در پی آنست که با بررسی نقوش مردانه، شناخت بیشتری از اوضاع فرهنگی و اجتماعی ایلامیان به دست دهد. هدف از این پژوهش بررسی موتیف‌های مردانه‌ای است که می‌توانند جایگاه مرد ایلامی را بیان کنند. موتیف‌هایی چون نوع آرایش موی سر و صورت، نوع کلاه و لباس و نحوه نمایش پیکره‌های مردانه که به تکرار در آثار ایلامی آمده است به ‌طور تصویری مورد بررسی قرارگرفته است. نگاهی خاص به  نقشمایه‌های مردانه‌ای شده‌است که می‌توانند بیانگر جایگاه مرد در تمدن ایلام باشند.

کلیدواژه‌ها


آمیه، پیر(1389)، تاریخ عیلام، ترجمه شیرین بیانی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
بهزادی، رقیه (1368و1369)، قوم های کهن: عیلام (دین، هنر و فرهنگ)، مجله چیستا، شماره‌ی 66 و 67، صص 829-816.
بیانی(اسلامی)، شیرین (1349)، عیلام: یکی از سرچشمه های تمدن ایرانی، مجله یغما، شماره‌ی 262، صص 214-211.
پاتس، دنیل تی (1388)، باستان شناسی ایلام، ترجمه زهرا باستی، انتشارات سمت، تهران.
پاکباز، روئین(1383)، دایره المعارف هنر، انتشارات فرهنگ معاصر، تهران.
پرادا، ایدت (1357)، هنر ایران باستان، ترجمه یوسف مجیدزاده، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
خاورشناسان فرانسوی (1337)، تمدن ایرانی، ترجمه عیسی بهنام، بنگاه ترجمه و نشرکتاب، تهران.
رجبی، پرویز (1380)، هزاره‌های گمشده، توس، تهران صراف، محمد رحیم(1384)، مذهب قوم ایلام(2600-5000 سال پیش)، انتشارات سمت، تهران.
صراف، محمد رحیم(1389)، نقوش برجسته ایلامی، انتشارات سمت، تهران.
کامرون، جورج (1365)، ایران در سپیده دم تاریخ، ترجمه حسن انوشه، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
گدار، آندره(1377) ، هنر ایران، ترجمه بهروز حبیبی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
گیرشمن، رومن(1385)، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
مجیدزاده، یوسف(1386)، تاریخ وتمدن ایلام، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
محمدپناه، بهنام(1388)، کهن دیار، انتشارات سبزان، تهران.
مرزبان،پرویز و معروف، حبیب(1380)، فرهنگ مصورهنرهای تجسمی، انتشارات سروش، تهران.
مشکور، محمد جواد (1347)، ایران در عهد باستان، امیرکبیر، تهران.
ممتحن، حسین‌علی (1350)، نظری به تاریخ عیلام با همسایگان، بررسی‌های تاریخی، شماره‌ی36، صص 36-1 .
هل، فرانک (1383)، نمادهای مذهب و تشکیلات اجتماعی در شوش، ترجمه کامیارعبدی، مجله باستان پژوهی، شماره12، صص61-48. هوهنه گر، آلفرد(1379)، نمادها و نشانه ها، ترجمه علی صلح‌جو، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
هینتس، والتر(1386)، شهریاری ایلام، ترجمه پرویز رجبی، نشرماهی، تهران.
منابع تصاویر:
1 www.britishmuseum.org (2012/09/15)
موزه بریتانیا، لندن 2
www.metmuseum.org (2012/09/15)
موزه متروپولیتن، نیویورک 3 www.louvre.fr (2012/09/15)
موزه لوور، پاریس