نگاهی به عناصر تاثیرگذار در شکل گیری نگاره ایرانی مطالعه موردی: نگاره زاری بر مرگ رستم در شاهنامه بایسنقری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران

2 کارشناس باستان‌شناس، گروه باستان‌شناسی، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران

چکیده

در پدیدآیی نگاره‌ها، همانند تمام آثار فرهنگی دیگر، ساخت‌ها، زیرساخت‌ها و روساخت‌های مختلفی دخیل‌اند. از آنجا که این سه اصطلاح برخاسته از ایدئولوژی‌های مدرن هستند، قصد پژوهش‌گران، لزوما ًدرک اینها از طریق رمزگشایی اثر فرهنگی نیست، بلکه نگاهی طبقه‌بندی‌شده‌تر، روشن‌تر و عینی‌تر است. در این نوشته سعی شده تا از طریق مطالعه عوامل ایجادکنندة اثر فرهنگی، پاسخی مقتضی به شرایط دوگانه تقابل فرمی و مضمونی داده‌شود. الگوهای مضمونی(کلیشه ها/ شمایل­ها)، الگوهای فرمی(سنن فرمی/ سبک­ها)، حامی، شرایط اجتماعی- اقتصادی- سیاسی- مذهبی، بافت بنیادین، هنرمند(چه کار گروهی چه اثر دست یک شخص) و مخاطب،  7 عامل کلیدی در مطالعة نگاره‌ها (حداقل در این مطالعه موردی) می‌باشند. در اینجا با مطالعه موردی نگاره زاری فرامرز بر تابوت رستم و عمویش زواره، سعی در جا‌یابی هر یک از این عوامل شده‌است. با توجه به این عوامل، ساخت نگاره مورد نظر تحلیل شده و هدف آن از طریق مطالعة دو سطح صریح و ضمنی اعادة مطلب تحلیل شده ‌است. روش پژوهش در اینجا مطالعه‌ای کیفی براساس عناصر بصری موجود در تصاویر است و اینکه هر عنصر چه جایگاهی در طبقه‌بندی مورد نظر دارد. نتیجة حاصل از پژوهش این است که تک‌اثر مورد پژوهش بر مبنای طبقه­بندی مضمونی/ فرمی و شناخت ساحت‌های دلالی مضمونی جبرگرایانه (تسلیم در برابر امر الهی) دارد.
 
 

کلیدواژه‌ها


آدامووا، ا. ت. و ل. ت. گیوزالیان (1386)، نگاره‌های شاهنامه، ترجمه‌ی زهره فیضی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم، تهران.
بارت، رولان(1370)، عناصر نشانه شناسی، ترجمه‌ی مجید محمدی، انتشارات بین المللی الهدی، تهران.
سمرقندی، دولتشاه (1337)، تذکره‏الشعرا، تصحیح م. محمد لوی عباسی، انتشارات کتابفروشی بارانی، طهران.
منشی قمی، قاضی میر احمد (1352)، گلستان هنر، تصحیح احمد سهیلی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران.
موزه ی هنرهای معاصر تهران (1384)، شاهکارهای نگارگری ایران، موسسه هنرهای تجسمی، تهران.
میرخواند (1339)، روضه الصفا،کتابفروشی مرکزی، تهران.
هروی، دوست محمد (1349)، ذکر برخی هنرمندان و خوشنویسان، با تعلیقات فکری سلجوقی، نشر کرده انجمن تاریخ و ادب، افغانستان اکادیمی، کابل.
Barthes, Roland (1974), S/Z, Hill & Wang, New York.
Barthes, Roland (1987), Mythologies, 1957, Hill &Wang, New York.
Blair, Sheila and Jonathan Bloom (1994),The Art and Architecture of Islam 1250-1800, Yale University press, Newhaven. Boas, Franz (1955), Primitive art, Dover, New York.
Eco, Umberto (1979), The role of the reader: Exploration on the semiotics of text, Bloomington, Indiana university press, Bloomington.
Chandler, Daniel (2007), Semiotics : The basic, 2th edition, Routledge, London.
Culler, Jonathan (1985), On deconstruction: Theory and criticism after structuralism, Forth print, Cornell university press, New York.
Grabar, Oleg (2000), Mostly miniatures, Princeton university press, New Jersey.
Grabar, Oleg (2006), “Notes on Iconography of Demotte Shahname”, in Islamic visual culture 1100-1800, Ashgate, Farnham, pp 107-151.
Gray, Basil ( 1977), Persian painting, Macmillan, London.
Gray, Basil (1947), Persian painting, Bats ford.
Gray, Basil (1971), Laurence Binyon, J,V,C, Wilkinson, Persian miniature painting, Dover, Mineola.
Gray, Basil, Ernest Benn (1930), Persian painting, 2th edition, London.
Kühnel, Ernst. (1938-1939), History of Miniature painting and drawing, in The survey of Persian art, by Arthur Up hum Pope and Phyllis Ackerman, Vol V, Oxford university press, Oxford.
Lenz, Thomas. W. Glenn D. Lowry. (1989), Timur and princely vision, Washington DC.
Pierce, Charles, Sanders (1931-1935), Collected papers, by Charles Hartshorne and Paul Weiss, Cambridge MA Harvard University press, Electronic edition.
Rice, David Talbot (1971), Islamic Painting, Edinburg University press, Edinburg. Robinson, B, W. (1976), Persian painting in the Indian office library, Phillip Wilson publishers, London.
Robinson, B, W. , Ernst, J, Grube, M, Meredith- Owons, R, W, Skelton (1970), Islamic painting and art of book, Faber& Faber, London.
Titley, Norah, M (1983), Persian miniature painting and it’s influence on the art of Turkey and India , The British library, London.