خاستگاه و دگرش مفاهیم در نمادپردازی‌های تصویری هنر فلسطین، با تاکید بر نقاشی معاصر و نقش‌مایه‌ی کاکتوس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری هنر اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه نقاشی، دانشکده‌ی هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

هنر فلسطین در دهه‌های اخیر، خاصه در حوزه‌ی نقاشی، با گرایش به «نمادگرایی» به ارائه‌ی مفاهیم ارزشی پرداخته، هرچند تأثیرات غیرمستقیمِ مدرنیسمِ غرب را هم تجربه نموده است. نمادهای نقاشی فلسطین که طیف گسترده‌ای از عناصر و پدیده‌ها را شامل می‌شوند، در مواردی همسو با مضامین رایج و در مواقعی به دلیل شرایط خاص اقلیمی، سیاسی و مذهبی، مختص هنرمند فلسطینی‌اند. در این میان نقش‌مایه‌ی «کاکتوس»، از ظرفیت‌های بیانیِ ویژه‌ای برخوردار است و نحوه‌ی استفاده از آن در چند پرسش مطرح می‌شود: نقش‌مایه‌ی کاکتوس در نقاشی معاصر فلسطین چه مفاهیم نمادینی دارد و این مسأله در هنر اسرائیل چگونه است؟ نحوه‌ی ارائه و نمود این نقش به چه صورت و اصالت آن تا چه اندازه است؟ دستاوردهای پژوهش، که به روش تاریخی، توصیفی و تحلیلی انجام گرفته، مبیّن آن است که از زمان تولد اسرائیل، کاکتوس به صورت نقش‌مایه و حتی فراتر از یک نگاره، به مثابه‌ سمبل و مظهری پویا در هنر فلسطین وجود داشته و فلسطینیان آن را تجسمی از سلب مالکیت ملی و مصادره‌ی اموال می‌دانستند. اما اهمیت این گیاه به‌مرور توسط استعمارگران تصاحب و به عنوان نامی به این فرزندِ تازه‌متولدشده در فلسطین اعطا شد که نوعی «از آنِ‌خود‌سازی» یا تصرّف در سنن محسوب می‌شود. 

کلیدواژه‌ها


اسکندری، ایرج (1384)، بررسی و تحلیل نقاشی معاصر جهان اسلام، نشریه هنر و معماری: هنرهای تجسمی، شماره 22، صص 77-70. بورکهارت، تیتوس (1386)، مبانی هنر اسلامی، ترجمه و تدوین امیر نصری، انتشارات حقیقت، تهران.
البهنسی، عفیف (1385)، هنر اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی، تهران.
پاکباز، روئین (1386)، دایره المعارف هنر، انتشارات فرهنگ معاصر، تهران.
تکتک زارو، سامیه (1373)، هنرهای تجسمی در فلسطین، مترجم افسون پناهی، نشریه هنر و معماری، شماره 26، صص 128-117.
سِرلو، خوان ادواردو (1389)، فرهنگ نمادها، ترجمه دکتر مهرانگیز اوحدی، انتشارات دستان، تهران.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن (1387)، فرهنگ نمادها، ج5، ترجمه سودابه فضایلی، انتشارات جیحون، تهران.
کوپر، جی.سی (1380)، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، نشر فرهاد، تهران.
واحددوست، مهوش (1381)، رویکردهای علمی به اسطوره‌شناسی، سروش، تهران.
Ankori, Gannit (1996), Palestinian Art, Reaktion Books, London.
Apel, Dora (2012), War Culture and the Contest of Images, New Brunswick, Rutgers University Press, New Jersey.
Arnold, Thomas (1932), The Old and New Testaments in Muslim Religious Art, OUP/British Academy, London.
Baker, Patricia L (2004), Islam and the Religious Arts, Continuum, London, New York.
Bloom, Jonathan M; Blair, Sheila S (2009), The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture, vol. 3, Oxford University Press, New York.
Boullata, Kamal (2009), Palestinian Art from 1850 to the Present, Al Saqi, London.
Farhat, Maymanah(2013), The Unearthing of Secrets: Palestinian Art, 6+ and a Series of Transgressions, The Electronic Intifada, Retrieved 13 April 2013.
Gandolfo, K.L (2010), Representations of Conflict: Images of War, Resistance and Identity in Palestinian Art, Radical History Review, 106, pp. 47-69.
García, Ramos (2011), Visual Arts and Creative Direct Action in Palestine: Exploring Artistic Resistance and Sumud on The Separation Wall, The Hague, Graduate School of Development Studies, The Netherlands.
Gonzalez, Olga (2009), Culture and Politics in the Visual Arts of the Occupied Palestinian Territories, Macalester International, Vol. 23, Article 16, pp ?????????.
Hawari, Mahmoud; Natsheh, Yusuf; Nazmi al-Ju'beh; Marwan Abu Khalaf; Sadeq, Mu'en (2004), Pilgrimage, Sciences and Sufism: Islamic Art in the Mediterranean (Islamic Art in the West Bank and Gaza), Museum With No Frontiers, Belgium. Irwin, Robert (2000), Louis Massignon and the Esoteric Interpretation of Islamic Art, in Stephen Vernoit (ed.), ?????
Kaschl, Elke (2003), Dance and Authenticity in Israel and Palestine: Performing the Nation. Brill Publishers: Leiden, Massachusetts, Netherlands and Boston.
Kuhnel, Ernst (1966), Islamic Art and Architecture, Bell, London.
Kuhnel, Ernst(n.d), La Miniatures en Orient, Editions Cres, Paris.
Makhoul, Bashir Wadia (1995), Contemporary Palestinian Art, an Analysis of Culture and Political Influences, Manchester Metropolitan University, ??????.
Ronnberg, Ami (2010), The Book of Symbols (Reflections on the Archetypal Images), Taschen, Germany.
Roques, Karin Adrian von (2008), An Investigation of the Situation of Contemporary Arab Art Today, Contemporary Practices Art Journal, Volume V, ?????.
Sabella, steve (2011), Reconsidering the Value of Palestinian Art & Its Journey into the Art Market, Contemporary Practices Art Journal, Volume VII & VIII, ?????.
Shammout, Ismael (1988), Art in Palestine, ????, Kuwait.
Sherwell, T (2003), Imaging the Homeland, Thamyris/Intersecting, 10: 123-145.
Stiver, Danr R. (1996), The Philosophy of Religious Language, Sign, Symbols and Story, Blackwell, UK.
Swedenburg, Ted (1990), The Palestinian Peasant as National Signifier, Anthropological Quarterly, 63, No. 1 (Tendentious Revisions of the Past in the Construction of Community), pp. 18-30.
Tal Ben Zvi (2006), Hagar: Contemporary Palestinian Art, Hagar Association, Tel Aviv, Retrieved 06.05.2007.
Zarur, Kathy (2008), Palestinian Art and Possibility: Made in Palestine, an Examination, Nebula, Vol. 5, Issue 3, p. 49. Zeidan, Kamal (2013), Symbols in Traditional and Contemporary Palestinian Art, Vaghayeh Journal, An-Najah National University.??????????
www.blog.eteacherhebrew.com/traveling-in-israel/sabra-the-mythological-israeli