مطالعۀ تطبیقی و جامعه‌شناختی دو نگاره از کتاب جامع التواریخ رشیدی و ظفرنامۀ تیموری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشکدة هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 دانشیار دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

چکیده

دانش بین‌رشته‌ایِ جامعه‌شناسی هنر، برای شناخت جوامع، به آثار هنری نیز رجوع می‌کند. در این مقاله، هنر نگارگری دورۀ ایلخانی و تیموری ازنظر جامعه‌شناختی بررسی می‌شود. هدف اصلی این تحقیق بنیادی که با روش توصیفی و نمونه‌پژوهی انجام گرفته، یافتن عوامل مؤثر بر هنر و هنرمندان این دو دورۀ تاریخی است. فرضیۀ اصلی نیز بر تأثیر عوامل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بر هنر و هنرمندان، در مقابل تأثیر هنر بر جامعه مبتنی است. برای این منظور، دو نگاره از کتاب‌های جامع‌التواریخ رشیدی و ظفرنامۀ تیموری به‌عنوان نمونه، تحلیل تطبیقی می‌شوند. وجه اشتراک این دو نگاره، تأکید بر عظمت مقام شاهی است و تنها وجه تمایز این دو اثر، در نوع نگاه هنرمندان به پادشاه است که در شرایط سیاسی و اجتماعی این دو دورۀ تاریخی ریشه دارد. در جمع‌بندی کلی، ارتباطی دوسویه در عظمت‌بخشی به حاکمان و هنر این دوره‌ها دیده می‌شود. بنابراین، می‌توان گفت هنر نگارگری دورۀ ایلخانی و تیموری، نقش بسیار مهمی در بقا و القای عظمت این حکومت‌ها داشت و درواقع، حمایت از هنر، قدرتی والا برای پادشاهان به ارمغان می‌آورد.

کلیدواژه‌ها


آژند، یعقوب (1381)، سیاست هنری تیمور، نشریه زبان و ادبیات، شناخت شماره 34، صص 56- 39.
آژند، یعقوب (1389)، نگارگری ایران (پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران)، انتشارات سمت، تهران.
اشپولر، برتولد (1372)، تاریخ مغول در ایران، ترجمه محمود میرآفتاب، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
 پاکباز، رویین (1385)، نقاشی ایران از دیر باز تا امروز، انتشارات زرین و سیمین، تهران.
 پاشازانوس، محرم‌علی و فدوی، سیدمحمد (1387)، تأثیر متقابل تصویرسازی ایران و هند در عصر صفویه، کتاب ماه هنر، شماره 126، صص 53-46.
 ترکمنی‌آذر، پروین (1381)، رشید الدین فضل‌الله همدانی و جامع‌التواریخ، نشریه زبان و ادبیات شناخت، شماره 34، صص 220- 191.
 سودآور، ابوالعلاء (1380)، هنر دربارهای ایران، ترجمه ناهید محمد شمیرانی، نشر کارنگ، تهران.
 رامین، علی (1391)، مبانی جامعه‌شناسی هنر، نشر نی، تهران.
رجب‌زاده، هاشم (1377)، خواجه رشیدالدین، نشر طرح نو، تهران.
 رجبی و دیگران (1384)، شاهکارهای نگارگری ایران، ناشر موزه هنرهای معاصر تهران، تهران.
 غفرانی، علی (1385)، رشید الدین فضل الله و اندیشه آبادگری در قلمرو ایلخانان، مطالعات اسلامی، شماره 71، صص 190- 167.
 کاوسی، ولی الله (1389)، تیغ و تنبور، نشر آثار هنری متن، تهران.
 منشی قمی، احمد بن حسین (1383)، گلستان هنر، انتشارات منوچهری، تهران.
 وانگ ای دان (1379)، تاریخ چین از کتاب جامع‌التواریخ خواجه‌رشیدالدین فضل‌الله، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.