پیکرک های گلی انسانی نو یافته استان هرمزگان، حوزه فرهنگی بلوچستان، جنوب شرق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

مجموعه پیکرک های مورد مطالعه در این پژوهش مبتنی بر یک پیکرک از یافته های کاوش فصل سوم تم مارون و 4 پیکرک موجود در مخزن موزه بندر عباس که از بشاگرد(محلی بشگرد)، شهرستان جاسک، شمال شرقی استان هرمزگان در جنوب شرق ایران است، می باشد. این مجموعه نو یافته در نوع خود جدید و تا کنون از ایران چنین نمونه هایی که معرف فرهنگ بلوچستان است، گزارش نشده است. پیکرک های مورد مطالعه نشان از ساخت آثار حجمی گلی آرایش شده انسانی است که از نظر ویژگی های بصری و زیبا شناسی می توان کارکرد آیینی- اجتماعی برای آنها پیشنهاد نمود. در این پژوهش با طرح پرسش های مختلف برآن است گسترش و ریشه احتمالی فرهنگ بلوچستان و سند به ویژه هنر پیکرک سازی را در حوزه فرهنگی جنوب شرق ایران به ویژه در استان هرمزگان مشخص نماید. از اینرو مهمترین اهداف این پژوهش شناخت ریشه جایگاه هنر پیکره سازی ، کاربرد، مقایسه و گسترش آن در حوره فرهنگی بلوچستان است. مهمترین پرسش این پژوهش چگونگی شناخت هنرپیکرک سازی و گسترش این هنر در حوزه فرهنگی بلوچستان و فرهنگ و تمدن سند، ;کاربرد و تاریخ گذاری براساس این مجموعه چیست؟. در این پژوهش با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی مجموعه مورد بررسی قرار می گردد .

کلیدواژه‌ها


آزادگان، جمشید (1372)، ادیان ابتدایی، میراث ملل، تهران.
الیاده، میرچا (1386)، چشم اندازهای اسطوره، ترجمه جلال ستاری، نشر توس، تهران.
پرادا، ایدت (1357)، هنر ایران باستان، یوسف مجید زاده، چاپ اول، دانشگاه تهران.
دورانت، ویل (1365)، تاریخ تمدن جلد اول: مشرق زمین گاهواره تمدن، ترجمه احمد آرام، سازمان انتشارات وآموزش انقلاب اسلامی، تهران.
زابلی‌نژاد، هدی (1388)، پیکرکهای الهه مادر سیمای زن در آثار پیش از تاریخ ایران،  کتاب ماه هنر، شماره 131، صص 42-34.
سازمان جغرافیایی کشور(1384)، فرهنگ جغرافیایی رودهای کشور- حوزه آبریز خلیج فارس و دریای عمان، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، اداره اطلاعات جغرافیایی(1383)، فرهنگ جغرافیایی آبادیهای استان هرمزگان، شهرستان میناب.
سرلک، سیامک (1390)، گزارش سومین فصل بررسی های باستان شناسی رودان – استان هرمزگان، پژوهشکده باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ( منتشر نشده)، تهران. 
طاهری، صدرالدین و طاووسی، محمود (1389)، تندیس‌های ایزدبانوان باروری ایران، مجله مطالعات زنان، سال 8، شماره 2، صص 73-43.
لاهیجی، شهلا و کار، مهرانگیز (1371)، هویت زن ایرانی در گستره پیش از تاریخ و تاریخ، تهران، روشنگران.
Ardeleanu-Jansen, A & Jansen, M (1997), Mohenjo-Daro and the Indus Civilization, in H. Hauptmann, A. Ardeleanu-Jansen; M. Jansen; M. Bemmann and D. Bandini (eds), The Indus: Cradle and Crossroads of  Civilizations, Pakistan-German archaeological Research, Islamabad, 1-28.
Bailey, D. W (2005), Prehistoric Figures: Representation and corporeality in the Neolithic, Rout ledge, New York.
 
Banerji, A (1993), Images, Attributes and Motifs, Sundeep Prakashan, Delhi.
Beaulieu, P. A (1993), An Episode in the fall of Babylon to the Persians, In Journal of the Near Eastern studies, 52(4), 241-261.
Casal, J. M (1961), Fouilles de Mundigak, 2 Vols, Paris.
Casal, J. M (1966), Nindowari: A Chalcolithic Site in South Baluchistan, Pakistan Archaeology, No.3, 10-21.
Daems, A (2004), On Prehistoric human figurines in Iran; Curent Knowledge and some reflections, Iranica Antiqua, vol  XXXIX, 1- 31.
Daems, A &  Croucher, K (2007), Artificial cranial Modification in prehistoric Iran: Evidence from cranial and Figurines,  Iranica Antiqua, vol. XLD, 1-21.
Dani, A. H (1970/71), Excavations in the Gomal Valley, Ancient Pakistan, 1-77.
Dani, A. H (1988), Recent Archaeological discoveries in Pakistan, The center for East Asian Cultural Studies, Japan.
Duprre, L (1963), Deh Morasi Ghundai: A Chalcolithic Site in South Central Afghnistan, History, 50/2, 59-135.
Fairservis, W.A (1975), The Roots of Ancient India, ??????, Chicago.
Fairservis, W.A (1959), Archaeological Surveyes in the Zhob and Loralai Disticts, West Pakistan. in Anthropological papers of the American Museum on Natural History, Vol 47, Part 2. New York.
Garfinkelly, Y (2003), Dancing at the Down of Agriculture, University of Texas Press, Austin.
Gimbutas, M (1972), Pre Hellenic and pre Indo-European Goddesses and God: The Old European Pantheon, In Acta of the second International Colloquium on Aegean Prehistory: The First Arrival of Indo-European Elements in Greece, 5-11 April 1971, Athens.Greece, 82-98.
Gouin, P (1969), Figurines de terre cuite de ľ Afgahnistan et du Wazirestan, Arts Asiatiques XIX, 37-51.
Gupta, S.P (1979), Archaeology of Soviet Central Asia, and the Indian Borderlands, Vol.II, ????,  Delhi.
Khan, F. A (1965), Excavations at Kot Diji, Pakistan Archaeology, No.2, 11-85.
Khan, F. A (1969), Architecture and Art Treasures in Pakistan: Prehistoric, Protohistoric, Buddhist and Hindu Periods. Karachi.
Hargreves, H (1981), Excavations in Baluchistan Sampur Mound, Mastung and Sohr Damb, Nal, First published 1929, Cosmo Publication, New Delhi.
Jansen, M (1986), Die Indus-Zivilisation.Wiederentdeckung einer frühen Hochkultur, mit einem Beitrag von A. Ardeleanu. Köln.
Jarrige, C (2005), Human figurines from the Neolithic Levels at Mehrgarh(Balochistan Pakistan), in U. Franke-Vogt and H. Weisshaar.(eds), South Asian Archaeology 2003, Aachen, 27-37.
Jarrige, C (1987), Die Terrakittafigurinnen aus Mehrgarh, in Vergessen Städte am Indus, Katalog, Aachen.
Jarrige, C (1984), Terracotta human figurines from Nindowari, in B. Allchin(ed), South Asia Archaeology1981, Cambridge, 129-134.
Jarrige, C and Lechevallier (1979), Excavations at Mehrgarh, Baluchistan: Their Significance in the Prehistoric context of the Indo-Pakistani borderlands, in M. Taddei (ed),South Asia Archaeology 1977, vol.1, Naples, 463-535.
Lamberg-Karlovsky, C.C and Tosi, M (1973), Shahr-i Sokhta and Tepe Yahya, Tracks on the earliest history of the Iranian Plateau, East and West, 23, 21-57.
Lesure, G.  Richard (2011), Interpreting Ancient Figurines, Context, Comparison & Prehistory Art, cambridge University Press, ??????.
Masson, V. M and Kiiatkina, T. P (1981), Man at the Dawn of Civilization, in Kohl, P(ed), The Bronze Age Civilization of Central Asia, Recent Soviet Discoveries, New York.
Masson, V. M & Sarianidi, V.I  (1972), Central Asia. Turkmenia Before the Achaemenids, Translated and edited with a Preface by Ruth Tringham. Thames and Hudson Ltd, ???????????.
Müller-Karpe, H (1984), Neolithisch-kuperzeitliche Siedlungen in der Geoksjur-Oase, Süd-Turkmenistan, Nach den Arbeiten von I.N. Chlopin und V.I. Sarianidi,  Kommission für allgemeine und vergleichende Archäologie des deutschen archäologischen Instituts Bonn, Band 30. Germany.
Myres, J. L (1930), Who Were the Greeks?, University of California Press, California.
Nelson, S. M (2007), Worlds of gender: The Archaeology of womens lives around the globe, Lanham , AltaMira Press, - Gender and archaeology series, v. 12.
Reinhold, S & Steinhof, M (1995), Die Neolithisierung im Vorderen Orient- Neue Frage an ein altes Thema, in K. Bartl, R. Bernbeck, M. Heinz(eds), Zwischen Euphrat and Indus, Hildeshiem, 7-27.
Reeves S. P (1988), Matriarchy as a Sociocultural from, An Old Debate in a new Light, in 16th Congress of The Indi-Pacific, Prehistory Association.
Roller, L. (1999), In the Search of God the Mother, University of California, ?????.
Schmandet –Besserat, D(1997), Animal Symbols at Ain Ghazal, in Expedition, 39.1 , 48-60.
Schmandet –Besserat, D (1998), Ain Ghazal Monumental Figures, in Basor, 310, 1-16.
Shaffer, J.G (1978), The Later Prehistoric Periods, in F.R. Allchin and N. Hammond(eds),  The Archaeology of Afghanistan: from earliest times to the Timurid Period, Academic Press, Great Britain.
Singh, P (1974), Neolithic Culture of Western Asia, Seminar Press, New York.
Stein, S.A (1929), an Archaeological Tour in Waziristan and Northern Baluchistan, Memories of the Archaeological Survey of India, New Delhi.
Voight, M & Meadow, R (1983), Haji Firuz Tepe: Iran the Neolithic Settlement, University Museum, Univ, Philadelphia.
Winkelmann, S (1994), Die Terrakottaplastik Nordbelutschistan bis zur ausgehenden Bronzezeit, Beiträge zur allgemeinen und vergleichenden  Archäologie Band, 14, 165-201. Mainz.
Whittle, A (1996), Europe in the Neolithic: the Creation of New Worlds, Cambridge University Press, Cambridge, New York.