خوانش فرایند ادراک و دریافت زیبایی در نظرگاه مخاطبان آثار هنری بر اساس مقایسه و تحلیل آرا فلاسفه اسلامی و غربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه هنر اصفهان

2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

چکیده

ادراک و شناخت انسان از آثار هنری، به عنوان یک موضوع معرفت شناختی، ریشه‌های مفهومی خود را از دیگر حوزه-های معرفتی از جمله فلسفه اخذ می‌کند که دیدگاه فلاسفه و اندیشمندان درباره چگونگی ادراک و دریافت زیبایی از اثر هنری در این زمینه قابل تامل است. در این نوشتار هدف ارزیابی و شناخت چگونگی درک اثر و دریافت زیبایی شناسی مخاطبان آثار هنری از دیدگاه اندیشمندان و فلاسفه اسلامی و غربی است که با رویکردی تفسیری- تحلیلی و با استفاده از روش استدلال منطقی سعی بر بررسی چگونگی فرایند درک و زیبایی شناسی توسط مخاطب دارد. یافته-های پژوهش بیان میدارد که آثار هنری به عنوان واقعیتی صوری و معنایی هستند و ادراک آن‌ها نوعی ارتباط «تعاملی» بین احساس، اندیشه، خرد و خیال انسانی است. ادراک و دریافت زیبایی به عنوان فرآیندی ذهنی و عینی مطرح است که در سه مرحله دریافت و گزینش، تحلیل عناصر و اجزا و تفسیر و معنابخشی اثر بیان می‌گردد. این مقوله به صورت دریافت آنی از کلیت، تفکر در ارزشها، تعبیر و تفسیر و در نهایت درک از حضور و خوانش اثر بیان شده که با شهود و تامل درگیر است و توجه به جهان فراعینی داشته که در تعامل با حالت «صوری» اثر است.

کلیدواژه‌ها


ابن سینا، محمد (1953)، رسالة فی ماهیّة العشق، احمد آتش، سنت، استانبول.
اتینگهاوزن، ریچارد؛ اسپریتو، کونز؛ گابریلی، نیولی؛ واندیر، نیکولاس؛ آسونتو، جنتیلی و پلب (1390)، تاریخچه زیبایی‌شناسی و نقد هنر، ترجمه یعقوب آژند، نشر مولی، تهران.
بابایی، علی (1386)، پریچهر حکمت، نشر مولی، تهران.
بلاک، ببورا ال (1383)، فارابی، ترجمه روح الله عالمی، حکمت، تهران.
بوخنسکی، یوزف ماری (1380)، راه های تفکر فلسفی، ترجمه پرویز ضیاء شهابی، نشر پرسش، اصفهان.
پازوکی، شهرام (1382)، مقدماتی درباره مبادی عرفانی هنر و زیبایی در اسلام با اشاره به مثنوی معنوی، نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، شماره 15، صص 11-4.
پناهی، اسماعیل و عباس اسکوئیان (1393)، درآمدی معرفت شناسانه بر ادراک زیبایی در اندیشه مولانا، فصلنامه کیمیای هنر، سال سوم، شماره 10، صص 55-66.
جانجی، رکا (1388)، ارتباط زیباشناختی از نظرگاه هندی، ترجمه نریمان افشار، فرهنگستان هنر، تهران.
راودراد، اعظم (1382)، نظریه های جامعه شناسی هنر و ادبیات، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
رزمگیر، میثم و سید محمد انتظام (1392)، قوه خیال و ادراک خیالی از دیدگاه ابن سینا و سهروردی، مجله معرفت فلسفی، سال یازدهم، شماره 42، صص 27-48.
سبزواری، ملاهادی (1374)، شرح مثنوی مولوی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد، تهران.
سهروردی، شهاب الدین (1373)، حکمته الاشراق، تصحیح هانری کربن، موسسه مطالعات فرهنگی، تهران.
شیرازیان، رضا (1392)، جذابیت در بناها و محوطه های تاریخی، انتشارات دستان، تهران.
صدیق، حسین (1383)، زیبایی شناسی و مسائل هنر از دیدگاه ابوحیان توحیدی، ترجمه سید غلامرضا تهامی، المهدی و فرهنگستان هنر، تهران.
فعالی، محمدتقی (1376)، ادراک حسی از دیدگاه ابن سینا، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم.
کالینسون، دایانه (1388)، تجربه زیباشناختی، ترجمه فریده فرنودفر، فرهنگستان هنر، تهران.
کارول، نوئل (1387)، درآمدی بر فلسفه هنر، ترجمه صالح طباطبایی، فرهنگستان هنر، تهران.
کانتT ایمانوئل (1377)، نقد قوه حکم، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، نشر نی، تهران.
کمالی زاده، طاهره (1389)، هنر و زیبایی از دیدگاه سهروردی، موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری، تهران.
کوثری، مسعود (1386)، درک آثار هنری در جامعه، اولین هم اندیشی جامعه شناسی هنر، گردآورنده سیروس یگانه، فرهنگستان هنر، تهران.
لیسنگ، آلفرد و دنیس داتون (1389)، مجموعه مقالات مسائل هنر و زیبایی شناسی معاصر، آثار جعلی و تقلبی، ترجمه نیما ملک محمدی، فرهنگستان هنر، تهران.
ملاصدرا، محمدبن ابراهیم (1380)، ترجمه اسفار. سفر چهارم از خلق به خلق، ترجمه محمد خواجوی، انتشارات مولی، تهران.
نقی زاده، محمد و مریم استادی (1393)، مقایسه تطبیقی مفهوم ادراک و فرآیند آن در فلسفه و روان شناسی محیط و کاربرد آن در طراحی شهری، فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی، سال اول، شماره3، صص 3-15 .
Ambrose, Timothy & Panie, Crispin (2000), Museum Basics, Icom, Italy.
Clark, K (2000), From regulation to participation: cultural heritage, sustainable development and citizenship in forward planning: The function of cultural heritage in changing Europe, City & Time, (4)3, pp 103- 110.
Ferundlg, Gerhard (2010), To Restor or Not Restor? The never-Ending Controversy Over Arts Integrity Vs. The Preservation of Cultural Heritage, Germany.
Hall, M & McArthur, S (1993), Heritage management in New Zealand and Australia: Visitor management, interpretation, and marketing, Oxford University Press, Melbourne.
Jokilehto, Jukka (2006), Considerations on Authenticity and Integrity in World Heritage Context, City & Time, (2), pp 70- 83.
Matero, F (2000), Ethics and Policy in Conservation, Newsletter.
Varoli- Piazza, Rosalia (2007), Sharing Conservation Decision, Iccrom, Rome, Italy.