معرفی و تحلیل بصری نگاره‌های نسخه خطی جَرون‌نامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران

چکیده

جَرون­نامه، حماسه­ای منظوم و مصور متعلق به نیمه دوم دوره صفوی و مکتب نقاشی اصفهان است که در موزه بریتانیا نگهداری می­شود. این اثر را به قدری شیرازی نسبت داده­اند و داستان آن شرح نبرد سپاه ایران با پرتغالی­ها در زمان شاه عباس اول و توصیف صحنه­های رزم و رشادت­های فرماند­هان سپاه صفوی می­باشد. ده نگاره جَرون­نامه فاقد هر گونه امضا یا شناسه است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و شیوه استقرایی، جَرون­نامه را به عنوان یکی از نسخه نگاره­های ناشناخته هنر صفوی معرفی کرده و به بررسی جزییات صوری و مشخصات هنری تصاویر آن پرداخته است. نتایجی که محقق شده است نشان می­دهد؛ نگاره­های جَرون­نامه در سه مضمون رزم، بزم و سوگواری به تصویر درآمده­اند و عناصر بصری و ساختاری هر یک از آنها در خدمت موضوع قرار دارند. علاوه بر آن، از ویژگی­های بصری خاص نسخه می­توان به مواردی چون تناسب رنگ­ها با فضای بیان­گرانه و حسی، طراحی شتاب­زده مناظر و تزیینات، چهره­های منفعل، تعدد پیکره­ها و پیروی ابعاد صفحه از تناسبات  اشاره کرد. قرابت سبکی تصاویر جَرون­نامه با اصول زیبایی­شناسی مکتب نقاشی اصفهان متقدم و شیوه مبتنی بر سنت نقاشی ایرانی، در طراحی و قلم­گیری، پیکره­های فاقد شکوه و اهمیت انسان بر فضای تصویر به ظهور می­رسد.
 

کلیدواژه‌ها


­آژند، یعقوب (1385)، مجموعه مقالات مکتب نگارگری اصفهان، نشر فرهنگستان هنر، تهران.
اتینگهاوزن، ریچارد (1390)، گرایش های سبکی دوران شاه عباس اول، ترجمه صفورا فضل اللهی، پیام بهارستان، دوره2، سال 4، شماره13، صص 370-345.
اشرفی،م.م (1367)، همگامی نقاشی با ادبیات در ایران، ترجمه روئین پاکباز، انتشارات نگاه، تهران.
بینیون، لورنس و دیگران (1378)، سیر تاریخ نقاشی ایرانی، ترجمه محمد ایرانمنش، نشر امیرکبیر، تهران.
پاکباز، روئین (1385)، نقاشی ایرانی از دیرباز تا امروز، انتشارات زرین و سیمین، تهران.
­­­­­­­­­­­­­­ پاکباز، روئین (1386)، دایره المعارف هنر نقاشی، پیکره سازی، گرافیک، انتشارات فرهنگ معاصر، تهران.
تاورنیه، ژان باتیست (1363)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه حمید ارباب شیرانی، انتشارات نیلوفر، تهران.
ترکمان، اسکندر بیگ (1382)، تاریخ عالم آرای عباسی، نشر امیرکبیر، تهران.
جوانی، اصغر (1390)، بنیان های مکتب نقاشی اصفهان، نشر فرهنگستان هنر، تهران.
خزایی، محمد (1367)، کیمیای نقش: مجموعه آثار طراحی اساتید بزرگ نقاشی ایران و...، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی حوزه هنری، تهران.
دبلیو فریر، رانلد (1384)، برگزیده و شرح سفرنامه شاردن، ترجمه حسین هژبریان و حسین اسدی، نشر و پژوهش فروزان روز، تهران.
دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت نامه، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران.
سیوری، راجر (1372)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، نشر مرکز، تهران.
فلسفی، نصرا... (1364)، زندگانی شاه عباس اول، انتشارات علمی، تهران.
منشی قمی، احمدبن حسین (1366)، گلستان هنر، تصحیح: احمد سهیلی خوانساری، انتشارات منوچهری، تهران.
قدری (1384)، جنگ نامه کشم و جرون نامه، نصحیح و تحقیق محمد باقر وثوقی و عبدالرسول خیر اندیش، انتشارات میراث مکتوب، تهران.
Welch, Anthony (1973), Shah Abbas and the art of Isfahan, exhibition catalogue, the Asia society, New York.
Welch, Anthony (1974), Painting and patronage under shah Abbas I, studies on Isfahan: proceeding of the Isfahan colloquium, Iranian studies, vol. VII, pp. 458-503.
www.bl.uk/manuscripts/Viewer.aspx?ref=add_ms (access date: 25/10/2