مطالعة تطبیقی نگاره‌های کتاب سعادت و کتاب البُلهان ابومعشر بلخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، دانشکدة هنر، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

چکیده

کتاب مطالع‌السعاده یا سعادتنسخه‌ای بسیار نفیس است که در دوران سلاطین ترک عثمانی نوشته و تصویرسازی شده است. این اثر به سفارش سلطان مراد سوم تهیه شده است. این کتاب شامل توضیحات و توصیفاتی از دوازده علایم صورفلکی به همراه مینیاتورها و نقاشی‌های بسیار عالی است. کتاب البلهان ابومعشر بلخی را می‌توان از سرچشمه‌های اصلی کتاب سعادت دانست. کتاب البلهان را برخی به کتاب عجایب ترجمه کرده‌اند، اما در واقع نوعی کتاب فالنامه و شامل بخش‌هایی همچون فال انبیا، فال مقبول و اختلاج است. در این کتاب برای کنترل تأثیر طلسم‌ها و مکان‌های سحرانگیز به انواع دیوها، اجنه، فرشتگان، پیامبران و جداول طلسمات پرداخته شده است. تصاویر کتاب سعادت در بسیاری از نگاره‌ها قابل‌تطبیق و مقایسه با کتاب البلهان ابومعشر بلخی است. هدف این مقاله، بررسی میزان تأثیرپذیری نگاره‌های کتاب سعادت از تصویرسازی کتاب البلهان است که با روش توصیفی- تطبیقی انجام شده است. نگاره‌های کتاب سعادت به‌لحاظ قدرت تصویرگری، طراحی، کادربندی، خلوص رنگ، رنگ‌پردازی و دقت در جزییات بسیار قوی‌تر از نمونه الگوی خود است، هر چند نگارگر در ترکیب‌بندی‌ها سعی کرده است تا به تصاویر کتاب البلهان نزدیک و وفادار بماند.
 
واژگان کلیدی

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
سارتون، جورج (1383)، مقدمه‌ای بر تاریخ علم، ترجمة غلامحسین صدری افشار، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
شاو، استانفورد جی. (1370)، تاریخ امپراتوری عثمانی، ترجمة محمود رمضان‌زاده، آستان قدس رضوی، مشهد.
رستگار فسایی، منصور (1383)، پیکره‌گردانی در اساطیر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیُ، تهران.
کریستن سن، آرتور (1355)، آفرینش زیانکار، ترجمة احمد طباطبایی، مؤسسة تاریخ و فرهنگ ایران، تبریز.
قزوینی، زکریا محمد بن محمود (1340)، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، تصحیح نصرالله سبوحی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
معین، محمد (1384)، فرهنگ فارسی، نامن، تهران.
همدانی، محمدبن‌محمود (1375)، عجایب‌نامه، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، ویرایش جعفر مدرس صادقی، مرکز، تهران.  
یاحقی، محمدجعفر (1386)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، فرهنگ معاصر، تهران.
Abshishi, Muhammad Ibn Ahmad Ibn Mansur Baha al-din abu al-Fath (1981), Démons et Merveilles, trad. G. Rat. Draeger, Paris.
Carboni, Stefano (1991), The ‘Book of Surprises’ (Kitab al-bulhan) of the Bodleian Library, La Trobe Journal, No. 48, pp. 22-34.
Cumont, F. (1909), La plus ancienne géographe astrologique, Klio, IX, Paris.
Singh, Nagendra K. (2002), International encyclopedia of Islamic dynasties, Anmol Publications PVT. LTD, Delhi.
bodleian.ox.ac.uk
www.moleiro.com
genies.wikia.com