مطالعه زبان و بیان در پیکره سفالی طغرل بیک سلجوقی با رویکرد بینامتنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی هنر اسلامی، دانشکدۀ هنرهای اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

2 دانشیار دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، گروه آموزشی زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران

چکیده

کشف بینامتنیت در قرن بیستم، نگرش نوینی در افق مطالعات علوم انسانی و هنر فراهم آورد. از گرایش‌های مهم بینامتنی، بینامتنیت خوانشی است که نخستین بار رولان بارت مطرح کرد. مقالۀ پیش رو، به مطالعۀ مجسمۀ سفالین «سلطان طغرل‌بیک سلجوقی» متعلق به هنر دورۀ اسلامی ایران با رویکرد بینامتنیت خوانشی پرداخته است. هدف اصلی نوشتار حاضر، آشنایی مخاطبان با یکی از شیوه‌های مهم نقد ادبی و هنری معاصر، یعنی بینامتنیت خوانشی است که با تطبیق آن بر پیکره‌های مطالعاتی ایرانی و اسلامی، قابل بهره‌برداری است. در ابتدا، شناسۀ تاریخی پیکرۀ حاضر معرفی می‌شود و سپس، کشف تمامی خوانش‌های ممکن با رویکرد بینامتنی در مجسمۀ مذکور کانون توجه قرار می‌گیرد. در مرحلۀ بعد، با تحقیقی میدانی، نقش متن‌های مذکور در خوانش مخاطبان اثر نقد و بررسی می‌شود. بدین منظور، چهل خوانش مختلف که از مصاحبه با دانشجویان رشته‌های هنر و ادبیات شکل یافته، محور تحلیل این قسمت است. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد اول، خوانش بینامتنی به‌عنوان روش تحقیق، قابلیت نقد و بررسی آثار هنری و تجسمی ایرانی- اسلامی را دارد. دوم، خوانش مخاطبان اثر حاضر، اغلب خوانشی مرکب (متنی، بینامتنی و فرامتنی) بوده است.
 
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها


بورکهارت، تیتوس (1370)، جاودانگی و هنر، ترجمۀ سیدمحمد آوینی، تهران: برگ.
 بیات، عزیزاله (1373)، تاریخ مختصر ایران، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
حمزه‌زادۀ توفیقی، کیوان (دی1394)، «کاشی و سرامیک بسیار ساده است»، ceramic-sakhteman.ir/main/fa/engobe.
رید، هربرت ادوارد (1351)، معنی هنر، ترجمۀ نجف دریابندری، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
موسوی حاجی، سیدرسول و همکاران (زمستان 1392)، «گونه‌شناسی و معرفی سفالینه‌های دوران اسلامی بلوچستان»، پژوهش­های باستان‌شناسی ایران، شمارۀ 5، دورۀ سوم، صص140-121.
 موسوی خامنه، زهرا (1386)، مجسمه‌سازی (برگرفته از صنایع دستی)، تهران: سمت.
 نامور مطلق، بهمن (1390)، درآمدی بر بینامتنیت، نظریه‌ها و کاربردها، تهران: سخن.
نامور مطلق، بهمن (دی1394)، «تأملی بر نظریۀ بینامتنیت»، مجلۀ الکترونیکی: vista.ir. articie.www.
نامور مطلق، بهمن (فروردین1389)، «بیش‌متنیت»، روزنامۀ ایران، شمارۀ 4475، صفحۀ 12، Magiran.com. www.