بررسی ارتباط تاریخی صنایع دستی و طراحی صنعتی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی و مدیر گروه صنایع دستی / دانشگاه هنر

چکیده

چکیده
حدود یک و نیم قرن از عزم رسمی برای نوسازی صنایع دستی ایران و حدود نیم قرن از تشکیل رسمی رشته‌ای با نام طراحی صنعتی در دانشگاه‌های ایران می‌گذرد و هنوز پژوهشی که به طور مستقیم به ارتباط صوری یا ساختاری این دو گسترۀ فراگیر بپردازد، انجام نگرفته است. در این میان طراحی صنعتی در اغلب منابع معتبر پدیده‌ای است که با تفسیر و تغییر در متن طراحی سنتی شکل می‌گیرد و مرزهای خود را همواره در گسست و پیوست با صنایع دستی بازتعریف می‌کند. با عنایت به این واقعیت، هدف این پژوهش مقدماتی بررسی چند و چون پیوند تاریخی طراحی صنعتی با صنایع دستی در ایران است و برای این منظور با تکیه بر روش توصیفی، تحلیلی و استقرایی در پی پاسخگویی به این پرسش بنیادی است که طراحی صنعتی و صنایع دستیِ ایران در کدام نقطۀ تاریخی با هم ارتباط پیدا می‌کنند؟ یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که در کشور نیمه‌صنعتی ما، به رغم قرائت‌های مختلفی دال بر تعامل، تداوم و تمایز دو حوزۀ یاد شده، جز در فضای دانشگاهی، تقریبا ارتباط خاصی بین آن‌ها شکل نگرفته و در این بین طراحی صنعتی متن گشوده و در حال تکوین و تقریری است که هنوز رابطۀ خود را با صنایع سنتی به وضوح تعریف نکرده است.

کلیدواژه‌ها


آدمیت، فریدون (1394)، امیرکبیر و ایران، چاپ یازدهم، انتشارات خوارزمی، تهران.
 آشوری، داریوش (1392)، ما و مدرنیت، چاپ پنجم، مؤسسه فرهنگی صراط، تهران.
 اصل فلاح، مهدی (الف1391)، سخن نخست، فصلنامه دستاورد، سال بیست و دوم، شماره 31، صص5-4.
 اصل فلاح، مهدی (ب1391)، فرازی بر تاریخ شفاهی طراحی صنعتیِ دانشگاهی در ایران، فصلنامه دستاورد، سال بیست و دوم، شماره 32، صص22-8. 
 افتخاری، سید محمود (1385)، بررسی و مقایسه دو کانون هنر، کتاب ماه هنر، شماره 97 و 98، صص58-56.
 پاکباز، روئین (1393)، دایره‌المعارف هنر، چاپ چهاردهم، انتشارات فرهنگ معاصر، تهران.
 جولی‌یر، گای (1382)، طراحی، آمیزش هنر با صنعت، ترجمۀ فرهاد گشایش، فصلنامه هنر، شماره 55، 172-160.
 جهانبگلو، رامین (1386)، موج چهارم، ترجمه منصور گودرزی، چاپ پنجم، نشر نی، تهران.
داندیس، دونیس اِ (1392)، مبادی سواد بصری، ترجمۀ مسعود سپهر، چاپ سی و سوم، انتشارات سروش، تهران.
 دورانت، ویل (1392)، لذات فلسفه، ترجمۀ عباس زریاب، چاپ بیست و چهارم، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
 روزنامۀ شرق (1394)، مرگ در غربت (هوشنگ کاظمی، گرافیست، در سکوت و فراموشی درگذشت)، سال سیزدهم، شماره 2414، ص14.
 زاویه، سعید (1388)، صنایع دستی و توسعه‌ی جامعه، فصلنامه رشد آموزش هنر، شماره 18، صص25-22.
 شایگان، داریوش (1392)، بت‌های ذهنی و خاطره ازلی، چاپ هشتم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
 شبانی، مریم (1389)، تراژدی صنعتگران بدفرجام (گفت‌وگو با علی‌اصغر سعیدی و فریدون شیرین‌کام نویسندگان مجموعه «موقعیت تجار و صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی»)، ماهنامه مهرنامه، سال اول، شماره 4، صص168-165.
 طباطبائی، سید‌جواد (1390)، جدال قدیم و جدید از نوزایش تا انقلاب فرانسه، چاپ دوم، نشر ثالث، تهران.
 طبسی، محسن؛ نادمی، داوود (1389)، بررسی ارتباط بین توسعه پایدار صنایع کشور و طراحی صنعتی، فصلنامه علوم اجتماعی (دانشگاه آزاد شوشتر)، شماره 10، صص239 - 268.
 غرشی، مهدی (1341)، با کارگاه زری بافی هنرهای زیبای کشور آشنا شوید، ماهنامه هنر و مردم، دوره 1، شماره 4، صص35-28.
 قزوینی، رویا (1385)، هنرستان هنرهای زیبای اصفهان، فصلنامه فرهنگ اصفهان، سال هم، شماره 33 و 34، صص129-124.
 کارکیا، فرزانه (1372)، معرفی رشته طراحی صنعتی، دوفصلنامۀ جلوه هنر، شماره 2، صص40- 41.
 کارکیا، فرزانه (1376)، نگاهی به طراحی صنعتی، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 2، صص20-23.
 کارکیا، فرزانه (1381)، تاثیرات دوجانبه طراحی صنعتی و توسعه پایدار در گسترش صنایع کشور، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 12، صص88-80.  
 کریمیان، سعید [و] عطارزاده، عبدالکریم (1390)، نقش انقلاب صنعتی در تحولات صنایع دستی ایران، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، سال سوم، شماره 11، صص120-99.
 کوثر، مهدی (1351)، طراحی صنعتی، فصلنامه هنر و معماری، سال چهارم، ‌شماره 15‌و‌16، صص131- 130.
 گسیلی، عزیز (1378)، فرآیندهای طراحی و تولید (میزان مطابقت در محصولات صنعتی و سنتی)، فصلنامه هنرنامه، سال دوم، شماره 4، صص 67-52.
 گسیلی، عزیز (1379)، بررسی میزان مطابقت طراحی و تولید قفل‌های کهن ایرانی، فصلنامه هنرنامه، سال سوم، شماره 6، صص107- 94.
 گلاک، جی و سومی هیرا‌موتو گلاک (1355)، سیری در صنایع‌دستی ایران، ترجمه حمید عنایت و دیگران، چاپ اول، انتشارات بانک ملی ایران، تهران.
 گیدیون، زیگفرید (1391)، فضا، زمان، و معماری (جلد اول و دوم)، ترجمۀ منوچهر مزینی، چاپ چهاردهم، انتشارات علمی و فرهنگی،‌ تهران.
 مصطفوی، فریبا (1382)، گذری بر مفهوم طراحی در قرن بیستم و جایگاه طراحی صنعتی در ایران، دوفصلنامه جلوه هنر، سال ششم، شماره 22، 89-76.
 مومن، ابوالفتح (1386)، نیروی سوم و روابط خارجی دوره رضاشاه، ماهنامه زمانه، سال ششم، شماره 60، صص55-45.
 ندائی‌فرد، احمد‌ (1390)، بررسی و تجزیه و تحلیل تئوریک حرفه‌ی طراحی صنعتی (با محوریت نظریات چهار تن از نظریه‌پردازان مشهور این رشته)، فصلنامه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، شماره 45، صص63 -70.
وودهام، جاناتان (1384)، تزئینات و طراحی صنعتی: فرهنگ، منزلت و هویت، ترجمۀ فرهاد گشایش، فصلنامه زیباشناخت، شماره 12، صص 248-237.
 وولف، هانس (1388) صنایع دستی کهن ایران، ترجمۀ سیروس ابراهیم‌زاده (چاپ سوم)، انتشارات علمی فرهنگی.
 تارنمای پردیس هنرهای زیبا، دانشکده طراحی صنعتی، درباره دانشکده (1395)، (http://finearts.ut.ac.ir/design)
 دانشنامه برخط ایرانیکا، مدخل صنایع دستی (2017)، (http://www.iranicaonline.org/articles/crafts-&prev=search)