بازساخت لعاب مینایی براساس متن جواهر نامه نظامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو کارشناسی ارشد رشته صنایع دستی/دانشگاه هنر اصفهان

2 عضو هیات علمی / دانشگاه هنر اصفهان/گروه صنایع دستی

3 مربی/عضو هیئت علمی دانشگاه هرمزگان/گروه صنایع دستی

چکیده

فصل بزرگی از اطلاعات در خصوص لعاب مینایی که یکی از جذاب‌ترین تدابیر تزیینی درگذشته و حال است، از طریق اطلاعاتی است که پیشینیان به‌صورت مکتوب به میراث گذاشته‌اند. جواهرنامه‌نظامی ازجمله میراث‌های ارزشمندی است که نزدیک‌ترین منبع ازنظر تاریخی به سال تولید سفال مینایی است. در مقاله چهارم این کتاب ترکیبات ارزنده‌ای با عنوان «صفت انواع رنگ‌ها که بر قواریر و انواع اوانی قاشی و اصفهانی و شامی و چینی و غیر آن به کاردارند» ارائه‌شده است. سؤالی که در این پژوهش مطرح است، این است که آیا می‌توان براساس ترکیبات ارائه‌شده در جواهرنامه‌نظامی به بازتولید این شیوه از تزیین پرداخت؟ این پژوهش مبتنی است بر شناخت ترکیبات، مواد ارائه‌شده و آزمون تجربی این اطلاعات مکتوب تا بتوان در صحت یا عدم صحت ارائه آن اظهارنظرکرده و‌‌ درجهت احیای این نوع از تزیین لعاب به اطلاعات ارزنده‌ای دست‌یابیم. با توجه به حجم بالای نمونه‌ها در این کتاب، صرفاً شش نوع از ترکیبات مورد آزمون قرار گرفت. این پژوهش کاربردی بوده و به روش تجربی ترکیبات ارائه‌شده را مورد آزمایش قرارداده‌است. نتایج نشانگر آن است ترکیبات منتخب از کتاب جواهر نامه، رنگ‌های قرمز، سیاه، زرد، نقره‌ای و رنگ مجهول را با تکنیک رولعابی و پخت سوم در حالت اکسیداسیون می‌توان حاصل کرد.

کلیدواژه‌ها


اپهام پوپ، آرتور (1387)، سیری درهنرایران، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
امینی، یوسف، مهرنوش شفیعی، حسین میر جعفری (1393)، مقایسه واژگان امروزی با واژگان پیشین مواد اولیه رنگ کننده لعاب‌ها در دوران اسلامی، فصلنامه علمی و پژوهشی مطالعات تطبیقی هنر، 4، 7، 44-29.
 برهان، محمدحسین بن خلف تبریزی (1341)، برهان قاطع، به تصحیح محمد معین، نشر زوار، تهران.
 بصیری، رضا (1363)، لعاب، کاشی، سفال، گوتنبرگ، تهران.
 بیرونی، ابوریحان (1374)، الجماهر فی الجواهر، تحقیق یوسف الهادی، نشر میراث مکتوب و علمی و فرهنگی، تهران.
بیرونی، ابوریحان (1358)، صیدنه، به کوشش منوچهر ستوده و ایرج افشار، شرکت افست، تهران.
توحیدی، فائق (1392)، فن و هنر سفالگری، سمت، تهران.
 جورج. اس.بردی و هنری. آر.کلورز (1366)، فرهنگ مواد، ترجمه مهندس پرویز فرهنگ، جامعه ریخته گران ایران، تهران.
جوهری نیشابوری، محمد بن ابی البرکات (1383)، جواهر نامه نظامی، به کوشش ایرج افشار، میراث مکتوب، تهران.
دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه دهخدا، موسسه لغت‌نامه دهخدا، تهران.
دیماند، موریس اسون(1389)، راهنمای صنایع اسلامی، مترجم عبدالله فریار، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
 رازی، محمد زکریای (1371)، کتاب الاسرار، ترجمه و تحقیق حسنعلی شیبانی، دانشگاه تهران، تهران.
 زراء نژاد، منصور (1383)، بررسی واحدهای سنجش وزن، کیل، طول و سطح در تاریخ اقتصادی مسلمانان، نشریه اقتصاد اسلامی، 15، 155-172.
شروه، عربعلی (1385)، لعاب، کاشی، سفال، جاودان خرد، تهران.
 طوسی، خواجه نصیر (1348)، تنسوخ نامه ایلخانی، مقدمه و تعلیقات مدرس رضوی، بنیاد فرهنگ ایران، تهران.
 عباسیان، میر محمد (1379)، تاریخ سفال و کاشی در ایران از عهد ماقبل تاریخ تاکنون، گوتنبرگ، تهران.
 قائینی، فرزانه (1383)، موزه آبگینه و سفالینه‌های ایران، سازمان میراث فرهنگی، تهران.
قصاعی، حسین، حمیدرضا رضایی، آزاده شمس (1386)، ساخت و بررسی تأثیر دما و اتمسفربرلعاب زرین‌فام باهدف یافتن دمای بهینه و شرایط احیای مناسب، ششمین کنگره سرامیک ایران، ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟.
 کاشانی، ابوالقاسم عبدالله (1386)، عرایس الجواهر فی نفایس الاطایب، به کوشش ایرج افشار، انتشارات المعی، تهران.
 کامبخش فرد، سیف‌الله (1380)، سفال و سفالگری در ایران، ققنوس، تهران.
گروبه، ج.ارنست (1384)، سفال اسلامی، نشر کارنگ، تهران.
 گلاک، جی و سومی هیراموتو گلاک (1355)، سیری در صنایع‌دستی ایران، بانک ملی ایران، تهران.
 میر شفیعی، سید محمد، مهدی محمد زاده (1394)، ساخت لعاب زرین‌فام بر اساس کتاب جواهر نامه نظامی، نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، دوره20، شماره 1، 66-59.
 نیستانی، جواد و زهره روح فر (1389)، ساخت لعاب زرین‌فام در ایران، انتشارات آرمانشهر، تهران.
وولف، هانس (1384)، صنایع‌دستی کهن ایران، مترجم سیروس ابراهیم‌زاده، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
 یوسف حسن، احمدودانالدر. هیل (1375)، تاریخ مصور تکنولوژی اسلامی، ترجمه ناصر موفقیان، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
Aga-Oglu, M (1946), The Origin of the Term Mina and Its Meanings, Journal of Near Eastern Studies, Vol. 5, No. 4, P.P. 241-256
 Cagier-smith, Alan (1995), Asian art The second Hali annual London, Hali publication.P.P.138-149.
Koss, kerith; Mccarthy, Blythe; Chase, Ellen Salzman & Smith, dylan (2009), Analysis of Persion Painted minai Ware, Scientific Reserch on historic Asian Ceramics: proceeding of the fourth forbes symposium at the freer gallery of art,Washington D.C, P.P. 33-47,
Lane, Arthur(1947), Early Islamic pottery: Mesopotamia, Egypt and Persia, Faber& Faber, London
Smith, Dylan (2001), Considering the colors of minai ware, Met Objectives, Vol 3, No 1, P.P. 9-12.
Watson, Oliver (2004), Ceramics from Islamic Lands, Thames & Hudson Ltd, London.