پدیدارشناسی رنگ در نقاشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تهران

چکیده

رنگ یکی از اساسی‌ترین ارکان هنر نقاشی است. دربارۀ رنگ در نقاشی از دیدگاه‌های گوناگون بحث‌ شده و جنبه‌های فیزیکی، روان‌شناختی و فیزیولوژیکی آن‌ بارها تحلیل شده است. اما هدف ما در این‌جا ارائۀ تحلیلی پدیدارشناختی از رنگ است. به همین منظور، با یاری‌ گرفتن از مفاهیم روش پدیدارشناسی کوشیده‌ایم «به‌سوی خود رنگ» نظر کنیم و نحوه‌های ظهور و بروز آن را در نقاشی بکاویم. با مرور دیدگاه‌های هگل دربارۀ نقاشی خواهیم دید که رنگ چگونه به رکن معنوی نقاشی مبدل می‌شود و آن را از سایر هنرهای بصری متمایز می‌کند. سپس به یاری اندیشه‌های ادموند هوسرل، مرلوپونتی و رومن اینگاردن ظهور رنگ در نقاشی را بررسی خواهیم کرد. بر مبنای فرضیۀ ما، رنگ در نقاشی یک مادۀ صرف نیست و بررسی عینی (ابژکتیو) آن شناخت کاملی به ما نمی‌دهد. نتیجۀ این پژوهش مشخص می‌کند که رنگ را باید رکنی پدیدارشناختی در نظر گرفت که می‌تواند دیالکتیک میان جهان بیرون و درون نقاشی را به ظهور برساند و بین خودش، نقاش و بیننده رابطه‌ای پویا و چند وجهی برقرار سازد. روش این مقاله تطبیق نظریه‌های پدیدارشناختی با آثار نقاشی غربی است. بدین منظور آثاری از مکاتب و سبک‌های مختلف نقاشی انتخاب شده‌اند و مطالعۀ پدیدارشناختی رنگ بر مبنای آن‌ها صورت پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها


ایگلتون، تری (1368)، پیشدرآمدی بر نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، نشر مرکز، تهران.
رشیدیان، عبدالکریم (1394)، هوسرل در متن آثارش، نشر نی، تهران.
هوسرل، ادموند (1372)، ایدۀ پدیده‌شناختی، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
Carbone, Mauro (2015), The Flesh of Images: Merleau-Ponty between Painting and Cinema, New York, State University of New York Press.
Dastur, Françoise (2005), À la naissance des choses: art, poésie et philosophie, Paris, Encre Marine.
Da Vinci, Leonardo (1956), Treatise on Painting, trans. A. Phillips McMahon, Princeton, Princeton University Press.
Diderot, Denis (2007), Essais sur la peinture, Paris, Éditions Hermann.
Dufrenne, Mikel (1953), Phénoménologie de l’expérience esthétique, tom I, Paris, PUF.
Escoubas, Eliane (2010), Painting, Handbook of Phenomenological Aesthetics, ed. Hans Rainer Sepp, L. Embree, Springer.
Gage, John (1990), Color in Western Art: An Issue?, The Art Bulletin, Vol. 72, No. 4 (Dec., 1990), pp. 518-54.
Galenson, David W (2001), Painting Outside the Lines: Patterns of Creativity in Modern Art, Harvard University Press, Cambridge.
Hass, Lawrence (2008), Merleau-Ponty’s Philosophy, Indiana University Press, Bloomington.
Hegel, G. W. F. (1975), Aesthetics, Lectures on Fine Art, Vol. II, tr. T. M. Knox, Oxford University Press, Oxford.
Houlgate, Stephen (2000), ‘Presidential Address: Hegel and the Art of Painting’, Hegel and Aesthetics, ed. William Maker, State University of New York Press, Albany.
Ingarden, Roman (1985) Selected Papers in Aesthetics, ed. Peter J. McCormick, Philosophia Verlag, München.
Ingarden, Roman (1989) The Ontology of the Work of Art, trans. Raymond Meyer with John T. Goldthwait. Athens, Ohio University Press, Ohio.
Klee, Paul (1957), Tagebücher 1898-1918, Hrsg. von Felix Klee, Köln, DuMont Schauberg.
Merleau-Ponty, Maurice (1945), Phénoménologie de la perception, Gallimard, Paris.
Merleau-Ponty, Maurice (1964a), L’Œil et l’esprit, Gallimard, Paris.
Merleau-Ponty, Maurice (1964b), Le visible et l’invisible, Gallimard, Paris.
Newman, Barnett (1992), Selected Writings and Interviews, ed. John P. O'Neill, University of California Press.
Sallis, John (1998), Shades: of Painting at the Limit, Indiana University Press, Bloomington.
Wentworth, Nigel (2004) The Phenomenology of Painting, Cambridge University Press, Cambridge.
Wunenburger, Jean-Jacques (1998), La couleur ou la ‘profondeur’ du monde, La philosophie de l’art, Paris, Ellipse.