مقایسه ی ارتباطات بصری در خط نستعلیق بین دو شیوه ی صفوی و معاصر(میرعماد و امیرخانی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس دانشگاه هنر اصفهان

2 عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان

3 دانش آموخته ی دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

کلام و تصویر دو عامل مهم برای ایجاد ارتباط هستند. در خوشنویسی انتقال پیام از طریق تصاویر و کلمات، دارای ساختار تجسمی است. حضور اصول و قواعد در کنار زیبایی و توجه به کیفیت های بصری، این خط را از نظر بصری و ساختار زیباشناختی ممتاز نموده است. آثار میرعماد درمیان خوشنویسان دوره صفوی، نمایش اوج تکامل این خط پس از گذشت چند قرن می باشد.
این مقاله با گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی به روش توصیفی، تحلیلی به مقایسه کیفی گزیده ای از آثار میرعماد و امیرخانی پرداخته، تلاش دارد تا ارتباطات عینی و ادراکی در دو شیوه صفوی و معاصر را بررسی نماید.
پرسش های قابل طرح عبارتند از این که؛ چه نیازی به ایجاد ارتباطات ظاهری و پنهانی در خط نستعلیق وجود دارد، نقش دانش بصری در ادراک این ارتباطات و اساسا وجوه افتراق و تفاضل میان نمونه آثار مشابه ارایه شده دو هنرمند چیست. نتیجه بررسی ها حکایت از حساسیت بیشتر هنرمند صفوی بر ارتباطات عینی و ادراکی عناصر بصری نسبت به هنرمند معاصر دارد چنانکه درک این ارتباطات علاوه بر لزوم شناخت اصول و قواعد خط، نیازمند شناخت روابط میان عناصر تجسمی و کیفیت های بصری موجود در آثار خوشنویسی خط نستعلیق می باشد.

کلیدواژه‌ها


 احسنت، قاسم (1386)، میرعماد تا حجاب شیراز: مروری بر ناقل شیوه و مکتب میرعماد و تاثیر آن در خوشنویسی، افق پرواز، شیراز.
 ا.داندیس، دونیس (1385)، مبادی سواد بصری، مترجم: مسعود سپهر،  چاپ چهاردهم، انتشارات سروش.
 اسحاق‌زاده، روح‌الله (1394)، اصول و مبانی خط نستعلیق، مهرآذین، اصفهان.
 بابا شاه اصفهانی (1391)، آداب المشق (بر اساس نسخۀ دانشگاه پنجاب لاهور)، پژوهش دکتر حمیدرضا قلیچ خانی، پیکره، تهران.
 امیرخانی1 ، غلامحسین (1376)، چند برگی از قرآن مجید، انتشارات کلهر، مشهد.
 امیرخانی2 ، غلامحسین (1376)، ترکیب‌بند محتشم، انجمن خوشنویسان ایران، تهران.
 امیرخانی، غلامحسین (1369)، ترجیع‌بند هاتف، انجمن خوشنویسان ایران، تهران.
 امیرخانی، غلامحسین (1379)، آداب الخط امیرخانی، با توضیحاتی درباره ترکیب حسن وضع و حسن تشکیل، انجمن خوشنویسان ایران، تهران.
امیرخانی، غلامحسین (1380)، صحیفه هستی، کلهر، مشهد.
 امیرخانی، غلامحسین (1386)، جلوه‌های نیاز: مناجات منظوم منسوب به حضرت علی (ع)، امیرخانی، تهران.
 حلیمی، محمدحسین  (1392)، اصول مبانی هنرهای تجسمی زبان، بیان، تمرین، انتشارات احیاء کتاب، تهران.
 حلیمی، محمدحسین (1393)، اصول مبانی هنرهای تجسمی زبان، بیان، تمرین، انتشارات احیاء کتاب، تهران.
 حلیمی، محمدحسین(1390)، زیبایی شناسی خط در مسجد جامع اصفهان، قدیانی، تهران.
 رشوند، زینب (1391)، نگاهی به ظرفیت های تصویری سیاه مشق های نستعلیق در تایپوگرافی معاصر، کتاب اردیبهشت 3، گزیده مقالات سومین فراخوان پژوهشی طراحی گرافیک ایران، انتشارات کتاب آبان، صص 107-121.
روانجو، احد. (1394)، آموزش خوشنویسی به مثابه نسخه کامل آموزش سنتی هنر، نشریه ی هنرهای زیبا، هنرهای تجسمی، دوره ی 20، شماره ی 2. دوره تابستان(صفحات 51-62)
طاهریان، غلامرضا (1382)، نگاهی علمی به زاویه قلم نستعلیق، کلک دیرین، تهران.
 طاهریان، غلامرضا (1383)، میرعماد و کشیده‌های تخت، کتاب ماه هنر، شماره 69.، صص 112-123.
 فردی، حسن و محمدحسین (1382)، آثار برگزیده استاد کل میرعمادالحسنی، یزدانی، تهران.
 فرید، امیر(1394)، بررسی ویژگی های بصری حروف در نستعلیق، دو فصلنامه علمی- ترویجی پژوهش هنر، سال پنجم، شماره دهم، صص 101-113.
قطاع، محمدمهدی (1383)، مبانی زیباشناسی در شیوه میرعماد، کتاب ماه هنر، شماره 69 و 70، صص 104-110.
کپس، جئورگی (1375)، زبان تصویر. ترجمه: فیروزه مهاجر، انتشارات سروش، تهران.
 منتخب آثار خوشنویسان (1378)، مرقع رنگین، انتشارات انجمن خوشنویسان ایران، تهران.
 میرعماد و دیگر خوشنویسان (1359)، مرقعات خط، یساولی، تهران.
 ورامینی، نیما (1390)، تفکر خلاق در گرافیک، انتشارات فرهنگسرای میردشتی.